Murathan Mungan'ın "Geçerken uğranılacak şiirler değil / geçidini bulacaksın / kendi içinden geçerken" diyerek açtığı Çağ Geçitleri: Hatıradan hafızaya gidişler, kalışlar, geçişler, geçitler... sözün kısası bir ömür.

"Girişe yazılanlar", "Taptuk’a yazılanlar", "Açığa yazılanlar", "Yaşamın izinde", "Aşekanın izinde" ve "Kelimelerin takas izi" başlıklı altı bölümden oluşan kitapta 90 şiir yer alıyor.

Tadımlık şiirler için bakınız: www.metiskitap.com/catalog/text/233239

Girişe Yazılanlar, s. 9-15

Sitem:

Aklımın gücendiği çağ

Ben sana böyle mi geldim?

23 Aralık 2016

.

Yaprağın uzun öyküsü

Dalından kurtulmak isteyen yaprak

Sonrası, ağaç hasreti çocukluğum.

24 Kasım 2017

.

Demirbaş

Nasılı niçini kurcalamakla geçti hayatım

İyi miydi kötü mü, hesabı yok, bilemem

Birbirinden uzak fotoğraflar yüzümü dağıtırken

şimdi benim olmayan hikâyelere

Kendimden başkası olmadığım şiirlerdi

yazdığım ömrün geçiciliğine

Gün gelir kalır

geride, devrilen günlerin gürültüsü

Zamanın aldırmazlığına yaslanan şiir

Görünür kendi hayatının hakikatiyle

24-26 Eylül 2012

.

Tuz direk

Yıllardır döner bakarım ardıma

yıllardır döner bakarım

ilk defa taş oldum

birikmiş gözyaşlarımın tuzuyla

tek kullanımlık sandığın efsane

büker zamanın ibresini

birdenbire çıkagelen

bir elin taş sektirmesiyle

evrende her şey geri döner

gitmediği yerden

tuz uçar direk kalır

geriye

13 Nisan 2019

.

Güvence, paha

Bir an bile durmaz giderdim

Dönmeyi bilsem

Çağın kolay hastalığı: zengin kalkışı

oturduğu her konunun masasından

Vites düşür gündeliğin içinden geçerken

Sağa çek seyret beni

Daha önce hiç görmediğin bir ören yeri gibi

Nasıl görünüyor benden kalanla...

Devamını görmek için bkz.

Filiz Aygündüz, "Murathan Mungan’la hasret gidermek", Milliyet gazetesi, 27 Ekim 2019

İnsana sahip çıkan şairler vardır. Hüznüne, aşkına, hayal kırıklıklarına, yaşama sevincine... Hayatına. Onlardan biri, epeyce kıymetlisidir Murathan Mungan benim için. Öyle anlar olur ki mısra çeker canım. İlk koştuklarımdandır Mungan. Hani yakın arkadaşlar gibi. Samimiyetinden sual olunmayan. Uzak düşsek özlerim. İki şiir kitabı arasında da hasret çekerim.

“Yaz geçer” dizesini dua gibi mırıldandım bütün hayatım boyunca. Yazlar da geçti. Ben yazdım da geçti; hiç geçmez sandıklarım. Bir deftere başlarken yeni bir sevda dersi notlarını tuttuğum, ‘son’ sayfada hep aynı dizeler vardı: “Oysa bilmediğin bir şey vardı sevgilim / Ben sende bütün aşklarımı temize çektim”. İyi mi yaptım kötü mü bilmem. Ama en okunaklı yazımla temize çektim.

Alacânım indi mi göğsüne heves?

Sitem sevmem ama alıkoyamam da kendimi zaman zaman. O vaktiler hep aynı şiiri okudum, gizli gizli: “Etimdeki eksik yangın, sindi yüreğim / Seyreldi tenim sahtiyan tarih / Mahsur kaldım, meçhul oldum, şehit düştüm / alacânım / indi mi göğsüne heves?”

Terk de ettim, terk de edildim. Ama hep bildim: “Kimdi giden kimdi kalan / Aslında giden değil / Kalandır terkeden / Giden de / Bu yüzden gitmiştir zaten.

Hikâyelere çok inandım. İnsan hikâyelerini önemsedim. Anlamaya çalıştım. Öğüt gibi aklımdaydı çünkü “Geçer gider herkes / Hikâyelerdir geriye kalan”.

Son...

Devamını görmek için bkz.

Haydar Ergülen, "Murathan Mungan şiiri: İçine de açık, dışına da!", Hürriyet KitapSanat, 1 Kasım 2019

Murathan Mungan, 40 yıldır ‘yeni’. Yeni şiir kitabı Çağ Geçitleri’nde de kendi yenilik geleneğini sürdürüyor. Bu gelenekte her zaman çeşitlilik, renklilik, farklılık vardır, en çok da yenilik, süreklilik... Mungan’ın çalışkan şiirinin iyice olgunlaşarak artık bir ‘klasik’ kıvamına gelmesinin güzel bir örneği Çağ Geçitleri.

Murathan Mungan, benim bildiğim 40 yıldır ‘yeni’. 40 yılı aşmıştır ilk şiirinin, yazısının yayımı ama kitaplarının çıkması, yaygınlaşması, sevilmesi tam o milatta olmuştur, 1980 miladında...

1980: Hayatımız için de şiirimiz, edebiyatımız ve başka şeyler için de bir milat. 1990’larda artık “1980 yüzyılı” demeye başlamıştım. Nedense aklımda hep Yahya Kemal’in Varşova’da 1927’de yazdığı nefis ‘Kar Musikileri’ şiirinin, “Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir bu” dizesiyle.

Yazıyı niye 40 yıl öncesinden başlattım, şunu demek için: Murathan Mungan, kalbi herkesten çok solda, aklı da yolda biri oldu her zaman. Tam da bir ‘çağ geçişi’ olan 1980’de, sanki bir sınırın iki yanında da duruyormuş gibi, ayağının durduğu eski toprakla yeni ayak basacağı yerin arasında belirdi. Birdenbire değil, hayır, belirtisi olan bir belirmeydi bu ve nerdeyse belliydi. Belli olmayan bunun denk düşeceği zamandı, o da 1980 oldu. Ve böylece Mungan, kendini tam da tarihin mi diyelim bir tür ‘talih’in mi, içinde buldu.

‘...

Devamını görmek için bkz.

Enver Topaloğlu, "Murathan Mungan’dan ‘Çağ Geçitleri’ ağ geçitleri", Gazete Duvar, 29 Kasım 2019

Edebiyatın farklı alanlarında yazmasına karşın şiir yazarken şair, roman yazarken romancı, öykü yazarken öykücü, deneme yazarken denemeci olabilen çok az sayıda isimden biri de Murathan Mungan’dır. Mungan’ın şiirle başlayan ve daha sonra edebiyatın bütün alanlarını kapsayan yelpazesi geniş sanat yolculuğu sürüyor. Mungan hangi türde yazıyorsa o tür ne gerektiriyor ve nasıl olması bekleniyorsa öyle yazıyor. Ama yeni değerler de katarak yazıyor. Bir tekrar değil. Israrlı bir yeni arayışıyla yazıyor. Revizyonla değil, reformla yazıyor. Bununla birlikte, belli ki durduğu eşikten adım attığı ilk basamak olan şiir Murathan Mungan için hâlâ ayrıcalıklı bir yerde. Tezimize kaynak olarak şairin yayımlanan yeni şiir kitabını gösterebiliriz.

Metis yayınlarından Ekim 2019’da yayımlanan Çağ Geçitleri Murathan Mungan’ın 2016’da okurla buluşan Solak Defterler’den sonraki ilk şiir kitabı. Yeri gelmişken Çağ Geçitleri‘nin, Kasım 2019’da ikinci baskısını yaptığını ve son dönemde kısa sürede yeni baskı yapan az sayıda şiir kitabından biri olduğunu da kaydedelim.

“Girişe Yazılanlar, “Taptuk’a Yazılanlar”, “Açığa Yazılanlar”, “Yaşamın İzinde”, “Aşekanın İzinde” “Metal İzi” ve “Kelimelerin Takas İzi” başlıklı yedi bölümden oluşan Çağ Geçitleri'nde doksan şiir yer alıyor.

Şairin “Geçerken uğranılacak şiirler değil / geçidini bulaca...

Devamını görmek için bkz.

Necmiye Alpay, "Geçitler’e bakışlar", Gazete Duvar, 5 Aralık 2019

Murathan Mungan, kendi deyişiyle, İstanbul’da yaşamakta olan bir Mardinlidir. Dünya yazarlar örgütü PEN’in 2005 yılında Diyarbakır’da düzenlediği bir toplantıda, Mardin’in bir terasından bakarken aklından geçmiş olanları andığı konuşmasını unutmuyorum.

Geçmek onun ayrıcalıklı motiflerinden biri, belki de ilkesi; geçmek, geçiş, geçer… Sokakları birbirine tonozlu geçitlerle bağlı Mardin’in dünyalı çocuğu “Geçitler” derken çağrışımları arasında Pasajlar da (Benjamin) yer almış olmalıdır. Ayrıntılarla değerleme, değer kazandırma anlamındaki bir çağrışım.

Mungan’ın külliyatı esas olarak kendini inşa etme, yeniden yaratma bütünü olarak okunabilir.

Burada “kendini” derken, geniş tarihsel, coğrafi ve kültürel ufkuyla bir olan bireyi kastediyorum. Şiirsözünü Osmanlı’dan otuz “Kıssa” ile başlatmış olması, kitaba ‘hikâyeler’ değil, “Hikâyat” adını vermesi boşuna değil.

“Oluşturma” ise her zaman olumsuzlamayla atbaşı yürüyegeldi. Bunu en net biçimiyle, Küre adını verdiği poetika kitabında okuyabiliriz. Önemsediği her özellik, negatifiyle anlatılmıştır onda. Olumsuza işaret, yol göstermenin başlıca yollarından.

Çağ Geçitleri’nin çok alıntılanan yazıtı da hem bir uyarı, hem de çıkarılan bir ders gibi:

Geçerken uğranılacak şiirler değil

geçidini bulacaksın

kendi içinden geçerken

Oraya –henüz?- yaklaşmadıysanız, yolunuzu hak etmedi...

Devamını görmek için bkz.

Ali Duran Topuz, "Konuşmadan söyleşiye Murathan Mungan", Gazete Duvar, 5 Aralık 2019

Çağ Geçitleri, hem Murathan Mungan şiirinde hem de Türk şiirinde çok önemli bir metin. Kitap, “Bir şiiri” ile bitiyor; kitap bitiyor ama şiir bitmiyor, virgüllü bir dize ile sonlanıyor. “Konuşarak” sonlanıyor kitap, ama konuşan kişi bir konuşmanın dinleyicisi olarak süren söyleşiye bir ara isteğini dile getiriyor, üstelik konuşmaktan çok dinlemek kararında bir ara isteği.

Şiir çarptı beni. Ne iyi. İyi ki. Politika, strateji, şiddet, güç, hukuk, çatışma, savaş, gerilim, tehdit, tehlike… dünya hali böyle. Bıktırıcı. Bereket şiir var. Bereket şairler var. Bereket Murathan Mungan var.

Osmanlıya Dair Hikâyat, Murathan Mungan’ın ilk şiir kitabı çıktığında toy bir okurdum. Şimdi 38 yıl sonra sanki yine bir ilk kitapla karşı karşıyaymışım gibi mutlu ve şaşkınım. Aşağıda okuyacağınız cümleler, şiirin şaşırtıcı etkisiyle ne iyi ki bir daha karşılaşmış birinin, karşılaştığı şeyi anlama çabasının ürünleri. Eksiği çoktur yazılanların, demek ki hakkında yazıldığı kitabın fazlası çoktur. Ben kendi payıma, kitabın bendeki etkilerini kaleme almaya çalıştım. Buyurun, beraber olsun.

"Daima Protest"

Çağ Geçitleri, geçmek fiiline yaslanıyor. Fiil, üç dizelik, dokuz kelimelik açılış şiirinde üç defa tekrarlanıyor; ikisi fiil, biri isim olarak. Geçit. Beş ayrı bölümde doksan şiir var.

İlk bölüm, “Girişe yazıla...

Devamını görmek için bkz.

Mesut Varlık, "Buradayız ama bize daha çok var", K24, 11 Şubat 2020

Aklımın gücendiği çağ

Ben sana böyle mi geldim?

Ne diyordu Ahmet Hâşim: “musiki ile söz arasında, sözden ziyade musikiye yakın mutavassıt bir lisan.”

Ve ne diyordu Orhan Veli buna karşı: “Şiir bütün hususiyeti edasında olan bir söz sanatıdır. Yani tamamiyle mânadan ibarettir.” [1]

Türkçe şiirde bugün hâlâ bu iki kutup gibi görünen ama bugünün mesafesinden bakınca omuz omuza bir şiir etiği mücadelesinin dayanışmasını, saf tutmasını işaret eden iki cümle arasında salınıp durduğumuz söylenebilir.

Yine de hikâye böyle devam etmez ve bu iki anlayış iki kutbu sembolize eder hale gelir. İşte bu iki kutup arasında Türkçe şiirin kanonik yapısının oluştuğunu söyleyebiliriz. (Kanonu olan bir edebiyattan değil, kanonik yapısı henüz oluşmakta olan bir edebiyattan bahsettiğimizin bu vesileyle bir kere daha altını çizerek söze devam edeyim. Zira, henüz yüz yaşına gelmemiş bir edebiyatın kanonundan bahsedemeyiz.) Murathan Mungan, bu kesişimin en şık karşılıklarından biridir Türkçe edebiyat içerisinde.

Daha ilk kitaplarından itibaren, kendine has bir “edâ”ya sahipti Murathan Mungan’ın kalemi. Üslup denilen etkiler prizması onda çok erken yıllarda belirginleşmişti. Gençlik dönemi ürünlerinde de bugünkü ürünlerinde de cümle kurulumuyla, kelime seçimiyle, konumunu daima bir jestle koruyuşuyla, tavrı olan şairlerden biri her zaman.

Gençlik veriml...

Devamını görmek için bkz.