Aralarındaki akrabalık ilişkisini güçlendirmek için aynı anda yayımlanan hem vapur odaklı öykülerden oluşan Edebiyat Seferleri için Vapur Tarifeleri hem tren odaklı öykülerden oluşan Tren Geçti adlı seçkilerle edebiyat tarihimizin içinden vapur ve trenle geçerek yolculuk yapalım istedim. Umarım bu yolculukların sonunda kitaptan, iskeleden ya da istasyondan hoşnut ayrılmış olursunuz. — Murathan Mungan

Murathan Mungan, Dalgalar, s. 9-11

Dünyanın sözlü ve yazılı anlatı tarihinde çeşitli deniz yolculuklarını, gemiler, kadırgalar, kalyonlarla alınan yolları, fırtınalı denizlerde yaşananları, her çeşit güçlüğe kahramanca göğüs geren deniz insanlarını anlatan hikâyelerin başlangıç tarihini ne kadar geriye götürebiliriz? İlk ağızda Nuh’un Gemisi, Yunus peygamberin hikâyesi, Odysseus’un yolculuğu, tekinsiz kuzey denizlerini anlatan İskandinav destanları, denizkızı efsaneleri işaretlenebilir elbet. Dünyanın dört bucağından toplanan define sandıklarındaki korsan maceralarından ıssız adaya düşenlerin güçlüklerle dolu hayatta kalma mücadelelerini anlatan hikâyelere kadar hepsine yeniden bakılabilir. Bu konudaki zihinsel yolculuğumuz geçmişten günümüze su üstünde epey bir çalkalandıktan sonra modern çağın dev yolcu gemilerine, transatlantik yolculuklarına gelebilir. Robinson Crusoe’dan Moby Dick’in Ahab’ına, Dr. Moreau’nun Adası’nın Prendick’ine varana dek edebiyatın ömrü uzun sayfalarında yaşayan nice kahramanın adı anılabilir. Joseph Conrad’dan Yukio Mishima’ya William Golding’den Ernest Hemingway’e, August Strindberg’den henüz on sekiz yaşındayken hiç deniz görmeden “Sarhoş Gemi” gibi bir şiir yazmış Rimbaud’ya varasıya nice yazarı, şairi de eklemek gerekecektir uzayıp giden bu listeye.

Üç tarafı denizlerle çevrili zengin, önemli bir kara parçasını yurt tuttuğumuz halde, denizcilik ve balıkçılıkta dünya ölçeğinde bir önem taşıdığımız,...

Devamını görmek için bkz.

Emek Erez, "Tren geçti, vapur kalktı: Hikâyeler kaldı", Edebiyat Haber, 8 Mayıs 2017

İstasyonlar veya iskeleler garip bir hüzün verir bana. Kafamda bu yerler biraz da hüzün mekânları olarak belirir. Belki de öyle değildir ben uyduruyorumdur bilemedim şimdi. Lisede sosyoloji öğretmeni yığın nedir bir örnek verebilecek olan var mı diye sorduğunda, elimi istekle kaldırıp; “istasyonlarda, iskelelerde, duraklarda bekleyen insanlar yığınları teşkil eder” deyiverdiğimi hatırlıyorum. Hocanın cevabı pek beğendiğini de söyleyeyim ukalaca. Yığın, insanların bir arada olduğu ilişkisiz kalabalıklar olarak tanımlanabilir sanıyorum. Şimdi düşündüğümde ise yukarıdaki cevabımı yanlış buluyorum. Bu istasyon kalabalıklarının paylaştığı bir şeyler var çünkü belki bana özgü olmayan o hüzün veya geride birisini bırakmak ya da uzakta birine kavuşmak hissi. Trende, vapurda, otobüste yaşanan herhangi bir aksaklıkta aynı anda “cık cık” diyerek tepki göstermek veya göz göze gelip gülümsemek gibi mesela. Yani özetle, benim zamanında yığın olarak adlandırdığım bu insanların ilişkisiz hiç ortaklığı olmayan kalabalıklar olmadığını şimdi anlıyorum.

Okumak işte, öylesine bir eylem değil. Benim belleğimi lise günlerine çağıran da bir okuma edimi. Murathan Mungan’ın derlediği Edebiyat Seferleri İçin Vapur Tarifeleri ve Tren Geçti adlı içinden vapurlu trenli hikâyelerin geçtiği iki kitap geçtiğimiz günlerde Metis tarafından basıldı. Mungan, kendisinin de bahs...

Devamını görmek için bkz.

Cem Erciyes, "Projektörcü ve vapur yolcuları", Gazete Duvar, 15 Mayıs 2017

Projektörcünün yanına doğru ilerledi. Projektörcünün üstünde kolları boşta sarkan eski bir muşamba vardı. Sırtı kamburlaşmıştı. Yanına sokulan adama başını çevirip baktı. Yüzünü tekrar projektörün şimdi yalnız münkesir, müstakim ve muvazi hatlardan başka bir şey göstermeyen ışığına çevirdiği zaman, kendisine laf söylenebilir bir adam yüzü görmüş zannettirecek bir halle: “Müthiş yağmur,” dedi.

Murathan Mungan’ın hazırladığı Edebiyat Seferleri için Vapur Tarifeleri adlı hikaye seçkisi, tabii ki Sait Faik’in bir öyküsüyle, Projektörcü ile açılıyor. Yazarları, içeriği, teması ve hazırlayanı ile çok çekici bir kitap bu. Vapur öyküleriyle aynı zamanda bir de tren öykülerinden oluşan Tren Geçti’yi çıkarttı Murathan Mungan.

Edebiyat Seferleri için Vapur Tarifeleri, çoğunluğu İstanbul’un şehir hatları vapurlarında geçen, ama ciddi oranda da büyük vapur yolculuklarını anlatan öykülerden oluşuyor. Hatta Cemil Kavukçu’nun Gemiler de Ağlarmış öyküsünde olduğu gibi uzakta bir ülkede demirleyen bir Türk şilebinin içinden de ses veriyor. Sait Faik’le başlayan seçkide Selim İleri, Sevim Burak, Oktay Akbal, Ferit Edgü, Demir Özlü, Murat Yalçın, Haldun Taner, Onur Caymaz, Yalçın Tosun, Bora Abdo gibi farklı kuşaklardan ve tarzlardan yazarlar seçmiş Murathan Mungan.

Kitabı birbiriyle ilgili öyküleri sıralayarak oluşturmuş. Öyle ki bir öykünün bıra...

Devamını görmek için bkz.

Halim Şafak, "Ey! Vapurlar trenler!", Gazete Duvar, 8 Haziran 2017

Uygarlık ve teknoloji ile açıklanmaları mümkün şeylerse de oluşturdukları kültürden dolayı her ikisini de insani olan içinde de değerlendirmek gerekiyor. Kuşkusuz vapuru doğrudan denizle açıklayabileceğimiz gibi başka kıyılara etkisini geçerek doğrudan İstanbul ve onun etrafıyla ilgili bir durum olarak da kabul edebiliriz. Tren ise uygarlık için dünyanın içlerine doğru demir raylarla yollar açmışsa da onun da özellikle yoksullar üstünden oluşturduğunun büyük bir birikim olduğu söylenebilir. Belki tren deyince en azından bizim memleket için şehir içi ulaşım sağlayan metro gibi şeyleri geçerek ama Karaköy’ü Beyoğlu’na bağlayanı atlamadan bir değerlendirme yapmak gerekebilir.

İstanbul’da memleket ahalisi Kadıköy’de, Üsküdar’da, Eminönü’nde, Karaköy’de vapurlara inip binerken ahalinin epeyi bir yoksulu da memleketin ücra bir köşesinden bindiği trenden Haydarpaşa garında inmiştir. Bu gidip gelmeyle binlerce insan ayrılmış binlercesi de birleşmiştir/kavuşmuştur. Bu yüzden tren yoksullar için sılayla en ücra gurbet arasındaki taşıttır. Ama o da nerden kalkarsa kalksın en çok İstanbul’a gelmiştir/varmıştır, İstanbul Haydarpaşa’dan çıkmıştır.

Bu noktada her ikisinin de İstanbul’u merkez alan bir edebiyatın konusu olması da beklenmelidir. Vapura binen de memleketin en ücra köşesinden trenle gelen de özellikle İstanbul merkezli sanat edebiyatın konusu olmuştur. Ne var ki bu edebiyatı...

Devamını görmek için bkz.