Kucağımızdaki Albüm, s. 13-14

Bir fotoğraf makinesine sahip olmanın, makinede kullanılan negatif film bobinlerinin ve bunların banyo masraflarını karşılamanın orta halli bir ailenin bütçesini zorladığı benim çocukluğuma, yeniyetmeliğime denk düşen o yıllarda her evde birinin fotoğraf makinesi yoktu elbet, ama hemen her mahallede bir fotoğrafçı dükkânı vardı. Burada çekilen fotoğrafların alt köşesinde de süslü bir yazıyla “Foto...” diye başlayan adlar göz alıcı bir damga olarak yer alırdı. Bunlar arasında zamanın Istanbul’unda hayli ün yapmış “Foto Febüs”, “Foto Süreyya”, “Foto Sabah”, “Foto Görçek”, “Foto Sel” gibi adlar fotoğrafçılık tarihinin belleğinde ve içinde yer aldıkları öyküler, romanlar nedeniyle de edebiyat tarihinde yerini almış örneklerdir. Bilenler, hatırlayan olacaktır: 60’lı, 70’li yılların belli başlı film yıldızlarının, şarkıcılarının hayranlarına imzalı olarak dağıtmak üzere çektirdikleri fotoğrafların altında çoğunlukla “Foto Stil” yazardı. Istanbul’daki “Foto Stil” kendi başına o denli bir efsane yaratmış, günümüzün deyişiyle öyle bir “marka değeri” kazanmıştı ki Anadolu’nun pek çok kentinde bu isimle art arda fotoğrafçı dükkânları açılmaya başladı. Benim de Mardin’de, 1. Cadde üstündeki “Foto Stil”de 14 yaşındayken böyle kendimce artist pozu verdiğim, ama burnum biraz şiş çıkmış diye ardından günlerce hayıflandığım bir fotoğrafım vardır.

Önceki yılların “fotoğrafhaneleri” zamanla modern çağın gereğine uyarak daha gösterişli mekânlara taşındı ve “Stüdyo Bella”, “Stüdyo Yaşar”, “Stüdyo Taç”, “Stüdyo Erol” örneklerinde olduğu gibi ardı ardına “Stüdyo...” diye başlayan fiyakalı adlar almaya başladılar. Bu “stüdyolar” da günün popüler şarkıcılarının afişleri, plak kapakları, gazino ilanlarıyla birlikte epey tanınıp ün kazandılar.

Yeri gelmişken, Ziya Osman Saba’nın, içinde yer aldığı kitaba adını veren “Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi” (1952) ile Sevim Burak’ın Afrika Dansı’ndaki (1982) “Foto Febüs” öykülerini anmadan geçmek istemem. Başta Ayşe Kulin’in Foto Sabah Resimleri (1996) olmak üzere çeşitli yazarların kitaplarında yer alan bazı öykülerle bu listenin uzatılabileceğini de hatırlatmak isterim.

Eskiden birilerinin evine misafirliğe gittiğimizde –o zamanlar söylendiği gibi– “misafir salonu”nda ya da oturma odasında ağırlandığımız sırada, ev sahiplerine ait bir fotoğraf albümünü kucağımıza alır, sayfalarını çevirirken de arada bir sorardık: “Peki, bu kim?” Ev ahalisinden kişilerin vesikalık fotoğraflarının yanı sıra genellikle özel günlerde çekilmiş çocukluk, sünnet, okul, mezuniyet, askerlik, nişan, düğün, bayram, resmi merasim, herhangi bir tören, tatil, gezi, piknik ya da 14 Mart Tıp Balosu, 5 Nisan Hukukçular Balosu1 gibi gecelerde çekilmiş fotoğraflarının yanı sıra çoğu artık hayatta olmayan aile büyüklerinin, yakın akrabaların yer aldığı, –gene o zamanlar dendiği gibi– “aile albümlerinin” kalın sayfalarından, elimizin altından, gözlerimizin önünden nice yüzler geçerdi, zamana karışıp gitmiş nice kopuk hatıra, nice hayat parçası... Hatta orada gördüğümüz bazı fotoğraflar çoğu kez nedenini bilmediğimiz bir biçimde içimizde bir yere dokunur, yüreğimizi sızlatırdı. Ben de pek çok kişi gibi siyah-beyaz fotoğrafların insanın içine dokunan kendine özgü bir gücü, zamanı sızlatan bir sihri olduğunu düşünürüm.