John Berger’ın yazılarını okumaktan neden bu kadar zevk alıyoruz? Birincisi, Berger düşünmeye büyük bir dikkat yöneltiyor. Düşünce onun için asla bir jest ya da entelektüel egzersiz değil. Küçük bir çocukken sahip olduğu içgüdüsel merakı hayatı boyunca sürdürüyor. Baktığı nesneyle içtenlik ve şefkatle özdeşleşmesinden gelen, bizleri de içine çeken bir hakikat var yazılarında. İkincisi, yalın bir biçimde tanımladığı o estetik ölçüt: “Bu eser insanların toplumsal haklarını öğrenmelerine katkıda bulunuyor mu, onları haklarını talep etmeye teşvik ediyor mu?” Ve bir de: İnceleme Berger için hiçbir zaman sadece bir eleştiri ve sorgulamadan ibaret değil, bize her zaman fotoğrafa dair görünür ya da görünmez bir hikâye de anlatıyor. Aynı zamanda bir hikâye anlatıcısı o.

Geoff Dyer’ın hazırladığı, fotoğraf konusuna odaklanmış bu derlemede Berger’ın önceki kitaplarından bölümlerin yanı sıra, sergi ve kataloglar için yazılmış ama herhangi bir kitabında yer almamış metinler okuyacaksınız.

Sunuş, s. 11-18

Fotoğrafçılığa ilgim, fotoğraf çekmemle veya fotoğraflara bakmamla değil, fotoğraflar üzerine okuduklarımla başladı. Bu konuda bana yol gösteren üç yazarın kimler olduğunu tahmin etmek zor değil: Roland Barthes, Susan Sontag ve John Berger. Diane Arbus’un tek bir fotoğrafını bile görmemişken, Sontag’ın Arbus üzerine yazdıklarını okudum (On Photography / Fotoğraf Üzerine’de hiç resim yoktur); ilk defa Camera Lucida ve About Looking / Bakma Üzerine’de gördüğüm birkaç röprodüksiyon haricindeki fotoğraflarını bilmeden, Barthes’ın André Kertész ve Berger’ın August Sander hakkında yazdıklarını okudum. (Bakma Üzerine’nin kapak fotoğrafının Garry Winogrand diye birine ait olması bana hiçbir şey ifade etmiyordu.)

Berger bu iki yazara da çok şey borçluydu. Sontag’a ithaf ettiği 1978 tarihli denemesi “Fotoğrafın Kullanımları”nda, bir sene önce yayımlanan Fotoğraf Üzerine’ye bir dizi “karşılık” veriyordu: “...

Devamını görmek için bkz.

Emre Ayvaz, "Fotoğraf mutluluğa benzer", Zaman Kitap Eki, 4 Ocak 2016

John Berger’ı okudukça iki anlamıyla da “tanımayı” öğreniyoruz. Hem çok eskiden karşılaşılmış bir şeyi tekrar görünce hatırlamak anlamında “tanımak”, hem de ilk defa karşılaşılan bir şeyi yavaş yavaş kavramak anlamında “tanımak”: Bir yüz, bir manzara, bir duygu, bir insan, bir resim, bir fotoğraf.

John Berger seksen dokuz yaşında. Muhtemelen artık daha çabuk yoruluyor, daha çok üşüyor, eğilip kalkarken biraz zorlanıyor, uykusuzluk çekiyordur. Ama galiba o kadar. Son kitabı Portraits: John Berger on Artists (Portreler: John Berger’ın Sanatçılar Üzerine Yazıları) vesilesiyle 2015 Eylül’ünde British Library’de katıldığı söyleşinin videosunu seyrederken, dikkatim elimde olmadan Berger’ın anlattıklarından çok canlılığına, zindeliğine, uyanıklığına, dipdiri heyecanına takıldı. Bunu belki kırk senedir Fransız Alplerinde, büyük şehrin (Londra) uğultusundan ve entelektüel merkezlerin g...

Devamını görmek için bkz.

Çınar Eslek, "John Berger ve 'Bir Fotoğrafı Anlamak'", Post Dergi, 22 Şubat 2016

Geoff Dyer’in John Berger’in yazılarını hazırlayıp sunduğu Bir Fotoğrafı Anlamak kitabını elinize aldığınızda W. Eugene Smith’e ait “Cennet Bahçesine Yürüyüs” adlı kapak fotoğrafı ile karşılaşıyorsunuz. Karanlık bir orman mı yoksa bahçe mi olduğunu bilmediğiniz belirsiz bir ışığa doğru yürüyen el ele tutuşmuş iki çocuk. Fotoğrafın adı sizi yönlendirse de fotoğraf sizde başka bir kaybolma hissinin ve başka görünümlerin oluşmasına neden oluyor.

Bu noktada aklımıza ilk gelen şu: John Berger’in sorduğu gibi, bir fotoğrafa herkes aynı şekilde mi bakar? Aynı şekilde bakmıyorsak, baktığımız fotoğraf, gösterdiği şeyin ötesinde bakan kişinin belleğindeki başka anımsamaları da çağırır mı? Bir tek şeyin ya da olayın görüntüsü başka şeylerin ve olayların görüntüsünü de içinde barındırmaz mı? Bir görünümü fark etmek için başka görünümlerin anısı mı gereklidir? Bu süreç, kiş...

Devamını görmek için bkz.

Şule Tüzül, "Mutluluk fotoğrafa benzer daha çok!", Edebiyat Haber, 6 Nisan 2016

Bazı fotoğrafçılar vardır, bazı yazarlar, bazı şairler ya da bazı oyuncular… Söyledikleri bir sözün, attıkları bir adımın, herhangi bir konuda aldıkları tavrın, duruşun, itirazın ya da kabullenişin altına imza atmaları yeterlidir, isimleri yeter. Karşıysanız teslim olursunuz, aynı düşüncedeyseniz kendinizi daha güvende daha güçlü hissedersiniz.

John Berger, o isimlerden biri. Türkiye’de fotoğraf, edebiyat ve genel olarak sanat dünyasında pek çok okur benimle aynı fikirde olmalı ki, kitaplarının büyük bölümü dilimize çevrilip yayınlanıyor, yeni baskılar yapabilme başarısını elde ediyor. Ve iyi ki de öyle oluyor; şu karanlık ve umutsuzluğa gebe günlerimizde hepimize bir nefes, bir ışık, bir ufuk açıcı olabilen bir isim o.

Bir Fotoğrafı Anlamak, Berger’in, farklı tarihlerde farklı medyalarda yayınlanan fotoğraf ile ilişkili yazılarının derlendiği oldukça yoğun bir...

Devamını görmek için bkz.

Ayça Göçmen, "John Berger, Fotoğraf ve Dünyanın Hali", Post Dergi, 28 Nisan 2016

Bir Fotoğrafı Anlamak, John Berger’in 1967 ve 2007 arası fotoğrafa ve fotoğrafçılara uzanan yazılarından derlenmiş. Fotoğrafı siyasi ya da estetik, teknik veya şiirsel yönleriyle ele alan yazılar arasında fotoğrafa dair vardığı politik çıkarımlar var Berger’in. Susan Sontag’a adadığı “Fotoğrafın Kullanımları” yazısında fotoğrafın bizim yerimize gözlemde bulunan bir tanrı olduğunu, tanrılar içindeki en sinik tanrı olduğunu ve tanrının gözünün “unutulsun diye kaydettiğini” söyleyerek, Susan Sontag’dan bir alıntı yapıyor. Bu sinik tanrıyı Tekelci Kapitalizmin Tanrısı ilan ediyor. 1978 tarihli bu yazıdan başa doğru sayfaları çevirirken, tanrıdan (ve emperyalizmden) korunmak için bir yol gösterdiğini fark ediyorum ve haklı. “Fotoğrafçı dünyanın geri kalan kesimine haber ileten biri değil, fotoğraflanan insanların kayıt tutucusu olmalıdır.”

Burada batının doğusu olmak, bat...

Devamını görmek için bkz.