"Tao Te Ching'i yöneticiler için elkitabı olarak gören akademik çeviriler, Taocu 'bilge'nin biricikliğini, erkekliğini, otoritesini vurgulayan terimler kullanır. Bense, günümüzün bilge olmayan, güç sahibi olmayan, muhtemelen erkek de olmayan ve kapalı bir çevrenin anlayabileceği sırlar peşinde koşmak yerine doğruca ruha hitap eden sese kulak kabartacak okuruna, ulaşabileceği bir Yol Kitabı sunmak istedim. Bu kitabın neden iki bin beş yüz yıldır sevildiğini görmesini istedim bu okurun.

"Tao Te Ching büyük dini metinler arasında en sevilesi olanıdır; eğlencelidir, keskindir, iyicildir, mütevazıdır, durdurulamaz bir taşkınlığı, tükenmez bir yenileyiciliği vardır. Tüm derin kaynaklar arasında suyu en berrak olanıdır."

– Ursula K. Le Guin

Giriş, s. 21-30

Tao Te Ching muhtemelen iki bin beş yüz yıl önce, Konfüçyüs ile aynı zamanlarda yaşamış olabilecek, adı galiba Lao Tzu olan biri tarafından yazıldı. Çince olduğu, çok eski olduğu ve dünyanın her yerindeki insanlara daha dün yazılmış kadar yakın olduğu dışında, hakkındaki hiçbir bilgi kesin değil.

İlk gördüğüm Tao Te Ching, sarı bez ciltli, mavi-kırmızı Çince çizimler ve karakterlerle süslü 1898 Paul Carus baskısıydı. Benim için saygıdeğer ve gizemli bir nesneydi; hemen inceledim ve içinin dışından daha büyüleyici olduğunu keşfettim. Kitap babamındı; sık sık okurdu. Bir keresinde okurken notlar aldığını fark ettim ve ne yaptığını sordum. Cenaze töreninde okunmasını istediği bölümleri işaretlediğini söyledi. O bölümleri gerçekten de okuduk cenazesinde.

Kitap hâlâ bende; doksan sekiz yaşında ve cildi dağılmasın diye kırmızı bantlarla daha da süslenmiş halde. İçinde benim cenazemde okunmasını istediğim bölümler de işaretli artık. Lao Tzu’yu bu özel baskıda keşfetmiş olduğum için neden çok şanslı olduğumu Notlarda (s. 119 vd.) açıklıyorum. Burada onu çok genç yaşta keşfettiğim ve tüm hayatımı kitabıyla geçirdiğim için çok şanslı olduğumu söylemekle yetineceğim.

Notlarda kendi versiyonumun diğer veçhelerini, bunlara nasıl vardığımı da tartışıyorum. Burada kısaca nedenini de söyleyeyim:

Tao Te Ching kısmen şiir, kısmen de düzyazı. Ancak şiiri bugün tanımladığımız biçimiyle, yani kafiye ve ...

Devamını görmek için bkz.

Emek Erez, "Le Guin’in 'bilge ruhu' ve 'Tao Te Ching'", Gazete Duvar, 29 Mart 2018

Ursula K. Le Guin’in Taoculukla ilgilendiğini metinlerinden biliyoruz. 1998 tarihli bir söyleşisinde, “Lao Tzu’nun Taoculuğu nasıl yaşamak gerektiği ile ilgili. Oldukça uygulanabilir şeyler. Bütünüyle anarşist, kesinlikle hiçbir şeye saygısı yok. Seksen iki kısa şiirden oluşuyor tüm hayatınız boyunca kafanızda evirip çevireceğiniz, sizi geliştirmeyi asla bırakmayacak türden şeyler” diyordu. Kendisinin Rüyanın Öte Yakası adlı metnini de bu öğreti ile ilişkilendirerek oluşturduğunu hatırlamak gerek.

Le Guin’in Tao Te Ching’i

Geçtiğimiz günlerde yayımlanan, “Ursula K. Le Guin Yorumuyla Lao Tzu: Tao Te Ching adlı metin, yazarın bu öğretiyle, sadece anarşizan boyutu veya kitaplarında kullanacağı bir nesne olabileceği düşüncesiyle haşır neşir olmadığını gösteriyor. Çünkü kitap, Le Guin çevirisi ve yorumlarından oluşuyor ve sanırım bu versiyon Bülent Somay’ın yerinde ifadesiyle, “aslının ruhuna, diline ve estetiğine doğrudan Çinceden yapılmış birçok çeviriden daha yakın.” Daha önceki Türkçe çevirilere temas edenler için, bu metni okuyunca ne söylenmeye çalışıldığı daha da anlaşılacaktır.

Kanon dışı anarşizan perspektif

Taocu öğreti kanon dışı bir anarşizan perspektif çizer, genellikle olduğu gibi batı merkezli değerlendirmeler bu metnin anarşizan yanını görmezden gelirler. Süreyyya Evr...

Devamını görmek için bkz.

Bilgehan Uçak, "Yol’un gücüne dair", Agos Kitap/Kirk, 10 Nisan 2018

Eğer Bülent Somay’la tanışmamış olsaydım, ben bir tek sayfa Ursula Le Guin okumazdım sanıyorum.

Öte yandan, Ursula Le Guin okumamın pek bir önemi olmadığını da biliyorum; yani ben okumamış olsam Ursula ne kaybeder Ursulalığından?

Kuşkusuz çok kıymetli bir yazar ama “benim yazarlarımdan” biri olmadı hiç.

Gerçi o meşhur ‘Yerdeniz’ beşlemesini falan da okumadım.

Ama bu kitabı çıkar çıkmaz aldım.

Dahası, çıkmadan okumaya başladım.

Çevireni Bülent Somay -ve Ezgi Keskinsoy- çünkü.

Çeviren dedim ama bu kitap için bu da netameli bir mesele.

Bülent Somay, Önsöz’de, bu çevirinin zorluğuna, hatta yer yer imkânsızlığına değiniyor.

“Bu ‘çeviri’ için söylenmesi gereken ilk şey, kuşkusuz, gerçek anlamda bir çeviri olmadığıdır; hem de katmerli olarak: Çince aslından Çince bilmeyen biri tarafından İngilizceye çevrilmiş, sonra da İngilizce çevirisinden Çince bilmeyen iki kişi tarafından Türkçeye.”

Şimdi biraz dedikodu yapalım istiyorum.

Geçen sene, Bülent Somay, eşi Ezgi Hanım’la birlikte Paris’te bir çeviri konferansına gitmişti.

Ve bu konferans yüzünden bizim canım ‘Postkolonyal Teoriye Giriş’ derslerinden biri iptal olmuştu.

Dönüşte anlattı, konferans baştan sona çok kötü geçmiş.

Oh olsun, demiştik. Derse gelmemenin sonu budur! İsabet!

Ama çeviri meselesine dair, yani çevirinin ne olduğu, daha öne...

Devamını görmek için bkz.

Asuman Kafaoğlu Büke, "Ursula Le Guin’den Tao", Cumhuriyet Kitap Eki, 5 Nisan 2018

Ursula Le Guin, Lao Tzu: Tao Te Ching'te, Lao Tzu’nun şiirlerine bambaşka bir tat katıyor. Aslında ilk bakışta Le Guin’in antik metne katkısı az gibi görünüyor, her şiirin altında sadece birkaç cümleden oluşan dipnot yerleştirmiş. Ancak okudukça bu dipnotların aslında ana metne saygı duruşu gibi yazıldığını düşünmeye başlıyorsunuz.

İki ay önce kaybettiğimiz bilimkurgu yazarı Ursula K. Le Guin, Tao Te Ching kitabıyla tanışmasını şöyle anlatıyor: “İlk gördüğüm Tao Te Ching, sarı bez ciltli, mavi-kırmızı Çince çizimler ve karakterlerle süslü 1898 baskısıydı. Benim için saygıdeğer ve gizemli bir nesneydi; hemen inceledim ve içinin dışından daha büyüleyici olduğunu keşfettim. Kitap babamındı; sık sık okurdu. Bir keresinde okurken notlar aldığını fark ettim ve ne yaptığını sordum. Cenaze töreninde okunmasını istediği bölümleri işaretlediğini söyledi. O bölümleri gerçekten de okuduk cenazesinde (…) İçinde benim cenazemde okunmasını istediğim bölümler de işaretli artık.”

Taoizm, Le Guin’in yapıtlarına kaynak olmuştur her zaman. İki bin beş yüz yıl önce yaşamış bilge Lao Tzu’yu yeniden yorumlaması bu yüzden eşsiz bir değere sahip. Şimdi bu kitabı Le Guin’in ardından okurken bunu onun vasiyeti gibi görebiliriz. Bu düşünceler antik metne ayrı bir güzellik katar. Ayrıca hem Le Guin’in yapıtlarını daha iyi anlamamızı sağlar hem de yazarın derinliğini k...

Devamını görmek için bkz.

Halim Şafak, "Yapmamayı yaptığınızda her şey yerli yerindedir", bireylikler, sayı: 80

Bülent Somay’ın demesiyle “ Çince aslından Çince bilmeyen biri tarafından İngilizceye çevrilmiş, sonra da İngilizce çevirisinden Çince bilmeyen iki kişi tarafından Türkçeye çevrilmiş ve altlarına Ursula K. Le Guin’in notlar düştüğü Lao Tzu’nun Tao Te Ching’i Tao felsefesi üstüne şiir olarak kabul edilebilecek dinsel gibi görünse de düşünce ağırlıklı iki ayrı kitaptan ve başlıklandırılmış 81 parçadan oluşan ve uyak ve vezinin dışında yazılmış bir kitap. (çeviri: Bülent Somay, Ezgi Keskinsoy, Metis, Mart 2018) Metinler ve ürettiği arkaik ruhsallık bir geçmiş değerlendirmesine neden olsa da hatta bu sayede o yıllara ait çıkarımlar yapmamız ve tartışmalar yürütmemiz mümkünse de söz konusu geçmişle bugün arasında ve ikisinin aleyhine çıkarımlar yapmamıza da kendini açık tutuyor. Bunu belirtirken metinlerin ortaya çıkardığı düşünceleri yadsımaya çalışmıyoruz. Şaşırdığımız ve anlamakta zorluk çektiğimiz nasıl oluyor da insanın geçen zamana rağmen aynı noktada duruyor ve aynı şeyleri tartışıyor olduğudur. Metin ya da şiir hangisini kabul ederlerse etsinler bunları okuyanlar bu sözlerin bugünde söylenip söylenmediği konusunda kuşkuya muhtemelen düşeceklerdir ve sözleri değerli kılan da budur.

Zeynep Sayın’ın Ölüm Terbiyesi’nde geçmiş zamandan oluşturduğu ve ortaya koyduğu karşı tarih dünyanın pek değişmediği/ değişmeyeceği konusunda öne sürdü...

Devamını görmek için bkz.

Ayhan Geçgin, "Bilmediğim dil: Le Guin'in Tao Te Ching'i", K24, 19 Temmuz 2018

1.

Aşağı yukarı milattan önce altıncı ile üçüncü yüzyıllar arasında hem Antik Yunan’da hem Antik Çin’de büyük düşüncelerin doğuşuna tanık oluyoruz. Bu olgu gerçekten şaşırtıcıdır. Dünyanın iki ucunda, geriye dönüp baktığımızda, her bakımdan çok farklı iki uygarlıkta nasıl oluyor da aynı tarihsel zamanlarda böylesi bir düşünce devrimi meydana gelmiş? Jacques Gernet, bir makalesinde, benzerlikleri sıralıyor: hem Çin’de hem Yunan’da aristokratik savaşçı toplulukları çözülür, aynı zamanda askerî teknikler hızlı biçimde değişir (Yunan’da soylu hippeis, at sırtındaki savaşçıdan yurttaşlar hoplitine, piyadelere; Çin’de ise soyluların savaş arabalarından köylü piyadelerine geçiş); bu dönüşümlere bağlı olarak dinin toplumdaki işleviyle yeri değişir, düşünceler deyim yerindeyse dünyevî bir özellik kazanmaya başlar. Ancak koşullardaki benzerliklere rağmen ortaya çıkan sonuçlar bambaşkadır. Bilindiği gibi, siyasî bakımdan Yunan’da özgür kent devletleri ortaya çıkar ve Yunanlılar, özgün bir siyasî biçimi, demokrasiyi icat eder. Çin’de ise tarihte yaygın biçimde gördüğümüz merkezî bir devlet biçimi gelişir. Tarihçilere göre, milattan önce beşinci yüzyıldan itibaren merkezileşme süreci hız kazanmış, M.Ö. 221’de ilk Çin İmparatorluğu kurulmuştur.

Fark, düşüncede de devasadır. Bir örnekle yetinirsek, Çinli düşünürlere göre eylem, ancak insanın ya da doğa güçlerinin...

Devamını görmek için bkz.