Aslı Onat, “Güç ve kontrol”, Milliyet Kitap Eki, 29 Mart 2006

Yazar Ursula K. Le Guin'in romanlarını takip edenler, onun büyüme öyküleri anlatmayı sevdiğini bilir. Yazarın anlattığı öykülerdeki tüm karakterler "Yerdeniz Üçlemesi"nde olduğu gibi mutlaka bir gelişim süreci geçirir. Le Guin'in 2004'te kaleme aldığı ve Çiğdem Erkal İpek'in çevirisiyle Türkçeye kazandırılan "Marifetler" de bir büyüme öyküsü niteliğinde.

İki yıl gecikmeyle okuma şansını elde ettiğimiz "Marifetler"in başlığı, yazarın dünyasına aşina olanların anlayabileceği gibi 'büyü'ye gönderme yapar nitelikte. Ama bu kez karşılaştığımız büyü tarzı, "Kadim Lisan" gibi farklı dillere ait kelimelerle değil bakış, nefes ve zihinle gerçekleştiriliyor.

Le Guin, öyküsünü dağlarda yaşayan ve mistik güçlere sahip olan insanlar üzerinden anlatıyor. 'Ovalarda' yaşayanlar, 'dağlı' ve 'cadı' diye tanımladıkları bu insanlara korkuyla karışık bir saygı duyuyor.

Yaşamlarını feodal bir yapı üzerine kuran 'dağlılar'ın karşısındakini 'çözme' yeteneğine sahip olanları, bir bakışla bir insanın ya da hayvanın kemiklerini eritip onu içi boş bir yığına dönüştürebiliyor.. Yıkıcı güçlerin yanında hayvanlarla iletişim kurabilenler, kadınların hamile olduğunu anlayabilenler de mevcut.

Sevgi ve özgürleşme

Yazar, "Marifetler"i ergenlik çağındaki iki genç üzerinden anlatıyor: Akrabaları gibi yıkıcı bir gücü olduğundan şüphelenen Orrec ve hayvanlarla konuşma yetisine sahip bir kız olan arkadaşı Gry.

Orrec'in dedesi Caddard, zamanında gücünü kontrol edemeyerek etrafını yakıp yıkar. Babası Canoc, miras aldığı bu gücü kontrol edebilse de Orrec'in tuhaf bir durumu vardır. Annesi bir kalluk (yani sıradan bir insan olan) Orrec'in 12 yaşına geldiği vakit hala bir 'marifet' göstermemiş olması, soyunun devamı açısından babasını huzursuz eder. Bir gün üç kişiyle çıkılan bir av sırasında 'çözülerek' öldürülen engerek yılanı, hayvanı kimin 'çarptığı' konusunda soru işaretleri yaratır Orrec'in kafasında. Bunu yapan kendisi midir yoksa oğlunu cesaretlendirmek isteyen babası mı? Gücünü kontrol edememekten dolayı duyduğu kaygı, kendi rızasıyla babasından üç yıl boyunca görme yetisini engellemesini istemesine yol açar...

Kitabı iki anahtar kelime sürüklüyor: Güç ve kontrol. Le Guin'in dünyanın içinde bulunduğu politik duruma yaptığı gönderme son derece bariz.

Amerika'nın yerli kültürünün öyküleriyle yetişmiş, farklılıklara saygı duymayı çocuk yaşta öğrenmiş bir yazar olarak, güçlünün güçsüzü terörize etmesini çok iyi tanımlıyor Le Guin. Orrec'i korkutan gücünün gerçekten var olup olmadığına dair belirsizlik kitaptaki gerilimi canlı tutarken, insan 'gücün kontrolü' anlamında zaman zaman ABD'nin Irak özelindeki dünya politikasını düşünmeden edemiyor.

Yazının başında değindiğimiz büyüme ise Orrec ve Gry'ın ilişkisinde kendisini gösteriyor. "Yerdeniz..."de Ged'in Tenar'a yaptığı gibi "Marifetler"de de Gry sevgisi ve ilgisiyle Orrec'i özgürleştiriyor.

Ursula K. Le Guin'in 76 yaşında kaleme aldığı kitap, yazarın her yapıtı gibi okunmayı hak eden, algılarını 'başka dünyaların öyküleri'ne kapamayanlar için...