Ahlak Felsefesinin Sorunları, Adorno'nun 1963 tarihinde Kant'ın ahlak felsefesinden hareketle verdiği on yedi dersi bir araya getiriyor. Adorno'nun sağlığında yayımladığı kitaplarının dışında, Almancada 90'lı yıllarda yayımlanmaya başlamış, ders notlarından, teyp kayıtlarından ve yazılarından oluşan geniş bir külliyatı vardır. Bu külliyatın ciltlerinden biri olan Ahlak Felsefesinin Sorunları, bir yandan Minima Moralia'nın yazarının "Bugün doğru hayat mümkün müdür?" sorusu etrafındaki araştırmasını, diğer yandan da, çok daha zor bir çalışması olan Negatif Diyalektik'teki belli başlı temaların çoğunun ilk kez ortaya konuluşunu temsil eder – derslerin önemi buradan gelir.

"Ahlak sorununu etiğe indirgemek bir tür el çabukluğu yaparak ahlak felsefesinin tayin edici sorununu, yani birey ile genel'in ilişkisini gözden kaybettirmek demektir. Bütün bunların iması şudur: Kendi ethos’umla, mizacımla uyumlu yaşamam ya da günümüzün şık mı şık tabiriyle kendimi gerçekleştirmem, doğru hayatı yaratmaya yetecektir. Bu da ideolojinin ve yanılsamanın daniskasıdır.

"Bu derslerde size pratik bir doğru hayat kılavuzuna benzer bir şey sunamayacağım. Özel olsun siyasi olsun –siyaset alanı ahlak alanıyla çok yakından bağlantılıdır zira– dolaysız sorunlarınıza dolaysız deva bulmak gibi birşey beklerseniz yanılmış olursunuz. Ahlak felsefesi teorik bir disiplindir ve bu haliyle de ahlaki hayatın yakıcı sorunlarından ayrı tutulmalıdır..." — T. W. Adorno.

Editörün Sonsözü, Thomas Schröder, 173-175

Ahlak Felsefesinin Sorunları, teybe kaydedilmiş ve metinleri bütünüyle bugüne kalmış olan on beş dersin üçüncüsüdür. Metni yayımlanmış olan Sosyolojiye Giriş dersinin teypleri hariç bütün teypler kayıptır. Bu da derslerin yayım planı için kayda değer güçlükler yaratıyor ama bu tür güçlüklerin ahlak felsefesiyle ilgili bir ders için pek de uygunsuz kaçmadığı söylenebilir. Zira etiğin sorunları esasen konuşulan sözün sorunlarıdır, bu sözün hakikat iddialarının bünyesindeki risklerle ilgili sorunlardır. Öte yandan, bu ahlaki iddialar geçici, nihai olmayan ve açık uçlu bir düşünme tarzını gerektirir. Adorno, bu konuyu ilk defa ele aldığı 1956-57 Kış Sömestrinde Sokrates figürünü öznenin amblemi olarak görüyordu:

Bütün Batı felsefe geleneğinde Sokrates ahlak felsefesinin, etiğin asıl kurucusu olarak tanınmıştır. Ama Batı felsefesinin tarihinde yazı yazmamış tek kişi odur. Şüphesiz bu da ahlak konusunda benimsediği konumla ba...

Devamını görmek için bkz.

Yücel Kayıran, "'Parçalanmayı' önceden görmek", Radikal Kitap, 23 Kasım 2012

Adorno’nun iki kitabı üzerinde duracağım. İlki Sosyolojik Açılımlar; ikincisi Ahlak Felsefesinin Sorunları. İlki, konferans metni, ikincisi ise ‘ders notları’. Her ikisi de, sadece Adorno’nun felsefesi bakımından değil, başka bağlamlar bakımından da önemli kitaplar. Ben özellikle bu ‘başka bağlamlar’ üzerinde duracağım.

Adorno’nun Horkeimer’le birlikte yazdığı Sosyolojik Açılımlar, editörün verdiği bilgiye göre, Almanya’da bile pek bilinmeyen, baskısı bulunmayan bir metin. 1956 yılında basılan kitabın Frankfurt Üniversitesi ile bazı kütüphanelerde örneği olmakla birlikte tekrar basımı yapılmamış, unutulmuş. Yayın haklarına bile çok zor ulaşılmış ve yayın hakkı doğrudan Frankfurt Sosyal Araştırmalar Enstitüsünden alınmış. Yani Horkeimer ve Adorno’nun bu unutulmuş ortak kitabı, 1956’dan sonra ilk defa Türkçede gün yüzüne çıkarılıyor. Kitabın çevirmenleri...

Devamını görmek için bkz.

Ercan Dalkılıç, "Ahlak felsefesinin sonu", Star Kitap Eki, 14 Şubat 2013

Theodor W. Adorno, ünlü başyapıtı Minima Moralia’da “Bugün doğru hayat mümkün müdür?” sorusunun cevabını enine boyuna irdelemek suretiyle kendince bir ‘doğru yaşam öğretisi’ ortaya koymuştu. Ahlak Felsefesinin Sorunları’ysa, Minima Moralia’nın devamı sayılabilecek bir yapıt. Adorno’nun 7 Mayıs 1963 – 25 Temmuz 1963 tarihleri arasında verdiği on yedi dersin teyp kayıtlarından oluşan bu metin, adından da apaçık anlaşılabileceği üzere Kant’ın ahlak felsefesini merkezine alıyor.

Adorno, hemen birinci derste ahlak felsefesinin pratik eylemle doğrudan bir bağı olduğunu belirtiyor ve başta Kant’ın Pratik Aklın Eleştirisi eseri olmak üzere felsefeyi alt bölümlere ayırma girişimlerinde ahlak felsefesinin pratik felsefe olarak tanımlandığının altını çiziyor.

Bu çok yerinde bir tanımlama, çünkü Kant’a kulak verecek olursak; pratik akıl, teorik akıl...

Devamını görmek için bkz.