Adorno ile Horkheimer 1956 baharında üç hafta boyunca bir tartışma yaptılar ve bu tartışmayı Komünist Manifesto’nun güncel bir versiyonunu üretme niyetiyle teybe kaydettiler. İki filozof eserlerinin teori-pratik ilişkisi, emek, boş zaman, tahakküm, özgürlük gibi temel temaları üzerine, tutarlılık ve temellendirme kaygısı gözetmeksizin siyasi dozu yüksek serbest doğaçlamalar yapıyorlar.

Soğuk Savaş’ın gemi azıya aldığı bir dönemde Eleştirel Teori eleştirelliğini ne ölçüde koruyabilmişti? Siyaseten etkisizliğin içselleştirilmesi düşünceye nasıl bir etkide bulunur? Teorik mülahazalar düzeyinden reel siyasetin dolambaçlarına “indiklerinde”, yüksek teori kozasından çıktıklarında, iki düşünür, dünyanın gidişatı hakkında ne ölçüde anlamlı fikirler üretebiliyorlar? Entelektüel bir keyifle, bazen üzüntüyle, yer yer de sinirlenerek okuyacağınız bu küçük kitap, bu sorular hakkında ciddi bir düşünmeye vesile oluyor.

Sunuş, s. 9-10.

Gretel Adorno'nun kayda geçirdiği bu eşsiz belge, Max Horkheimer ile Theodor Adorno'nun 1956 baharında yeni bir Komünist Manifesto yazma niyetiyle gerçekleştirdikleri, üç hafta boyunca süren tartışmalardan oluşuyor. Adorno cazı lanetlememiş olsa, felsefi bir jam-session derdik bu tartışma için; çünkü düşünürler diğer metinlerinde bulunmayan bir politik açıklıkla çalışmalarının teori ve pratik, emek ve boş zaman, tahakküm ve özgürlük gibi en temel motifleri üzerinde serbestçe, çoğu zaman da sert geçişlerle doğaçlama bir tarzda geziniyorlar. Akıp giden argümanlar, aforizmalar ve ayrımlar selinin ortasında, sırayla, keskin dilli olan umursamaz birine dönüşüyor, oyunbaz olan saf biri rolüne bürünüyor; yer değiştirip duruyorlar, çelişkilere aldırış eden yok, tutarlılık mecburi değil. İşin özü, iki düşünür de farklı profiller çiziyorlar: Daha politize bildiğimiz Horkheimer burada daha tutucu sanki; henüz Kayser'i Sarı Irk Tehlikesi konusunda uyarma ra...

Devamını görmek için bkz.

Yücel Kayıran, "Belirsizlik karşısında eleştirel teori", Radikal Kitap Eki, 1 Kasım 2013

Eleştirel Teori, neden “şişeye konup atılan mektup” olarak tanımlanır veya “alıcısının belirsizliğine” dikkat çekilir? Metis Yayınları, yeni bir dizinin yayınına başladı: Metis Diyaloglar. Platon’un “diyalog” kavramını çağrıştıran dizinin yayımlanan ilk üç kitabı şöyle: Teori ve Pratik Üzerine (Theodor W. Adorno, Max Horkheimer), Dün Bugün Jacques Lacan (Alain Badiou, Elisabeth Roudinesco) ve Güzel Tehlike (Michel Foucault). Göz korkutucu uzunlukta değil, küçük, risale boyutunda kitaplar bunlar. Bu üç kitaptan ilki, yani Teori ve Pratik Üzerine “bir tartışma”, ikincisi “bir konuşma”, üçüncüsü ise “söyleşi” olarak takdim ediliyor.

Tabii ki “tartışma”, “konuşma” ve “söyleşi”, özellikle niyet kavramı bakımından farklı durumlara işaret eder. Edebi bağlam söz konusu olduğunda, tartışma da, konuşma da, söyleşi de “yazı” düzleminde d...

Devamını görmek için bkz.

Güven Orhan, ''Kelimelerin mezar taşını kaldırmak'', Sol Kitap Eki

Batı solunun marksizmle ilişkisi özellikle bizimki gibi ülkelerden bakıldığında hep tartışmalıydı. Perry Anderson’un batı marksizmini tanımlarken siyasetten kopulan momente dikkat çekmesi ve üretimin üniversiteler ile araştırma merkezlerine kaydığına vurgu yapması bu açıdan oldukça önemlidir.

Klasik anlamıyla batı marksizmi içinde sayamasak da onu en çok etkileyen ve yer yer, onunla geçişken bir alan oluşturan Frankfurt Okulu’nun da Anderson’un bahsettiği bu kriterlerle ele alınmasında fayda olduğunu düşünüyorum. Çünkü bu konum, bir yerden sonra gündelik siyasete dair kimi çıktılar üretmeye başladığında kendini sıkıştıran bir eklektizme mahkum oluyor. Buna düşmemenin tek yolu çok güçlü bir soyut teori kurmak ve onun içinde devinmek. Ki bunu şimdiye kadar yapabilen en başarılı düşünür olan Hegel’in bile Prusya devletine dair söylediklerine bakıldığında, söylenenin o kadar da koruyucu olmadığ...

Devamını görmek için bkz.