Şeyda İşler, "Cinsiyet ne ölçüde doğaldır?", Milliyet Kitap Eki, Haziran 2008

1956 doğumlu Judith Butler'ın feminizm, eşcinsellik kuramı, felsefe ve güncel siyaset konularında pek çok çalışması bulunuyor. Şu an Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de Retorik ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümünde profesör olan Butler felsefe doktorasını Yale Üniversitesi'nden 1984 yılında aldı; tezi, "Arzu Özneleri: Yirminci Yüzyıl Fransa'sında Hegelci Yansımalar" adıyla basıldı. 1980'lerin sonuna doğru, farklı araştırma merkezleri arasında feminizmin 'sorgulamadan kabul edilmiş terimlerini' irdelemek için Batılı feminist teorinin içinde post-yapısalcı çalışmalarda bulundu. Bu çalışmalar sırasında oluşan ve ilk olarak 1990'da basılan Gender Trouble kitabı Metis Yayınları tarafından Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi ismiyle Türkçeye çevrildi.

Dünyada pek çok farklı dilde yayımlanan kitap 100 binden fazla sattı. Butler'ın kendisi bile kitabın bu kadar çok okuyucuya ulaşabileceğini düşünmediğini 1999'da yazdığı ikinci önsözde belirtiyor: "Metnin bu kadar geniş bir okur kitlesi kazanacağını, feminist kurama yapılan kışkırtıcı bir 'müdahale' teşkil edeceğini veya queer (eşcinsel) kuramın temel metinlerinden biri olarak sivrileceğini hiç tahmin etmiyordum."

Butler ironik bir şekilde, kitabın adı olan "Cinsiyet Belası" ile John Waters'ın 1974 yapımı oldukça saldırgan filmi Female Trouble'a (Dişi Bela) gönderme yapıyor. Hemen ekleyelim, bu filmde kilolu, fakir ve transseksüel kadınlarla acımasızca dalga geçilir.

Kitaptaki metinlerde, ait olduğu düşünsel hareketin yani feminizmin temel kelime dağarcığına yönelik eleştirel bir yaklaşım var. Butler Cinsiyet Belası'nda Simone de Beauvoir, Julia Kristeva, Sigmund Freud, Jacques Lacan, Luce Irigaray, Monique Wittig, Jacques Derrida ve Michel Foucault'nun çalışmalarını aralarında bağlantılan kurarak tartışmasıyla literatüre büyük bir yenilik getirdi. Böylece kitap uluslararası literatürde o kadar çok yankı buldu ki entelektüel bir fanzin olan "Judy"ye de ilham kaynağı oldu.

Judith Butler bu kitabında cinsiyetin ne ölçüde "doğal" olduğu konusunu masaya yatırıyor. Yazar kitapta yer alan metinlerde tekil anlamda 'kadın' ve 'feminist biz' kategorilerinde öznelliğe sahip olmanın ne anlama geldiğini sorguluyor.

Butler "Feminist düşünce ve hareketin temeli olarak görülen 'kadın' kimliği hangi varsayımlarla mümkündür, ne ölçüde tutarlı ve istikrarlıdır? Feminist 'biz', içinde ne tür hiyerarşiler barındırır? Cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve arzu arasında belirli bir süreklilik varsaymak kimlik politikalarına nasıl kısıtlamalar getirir? Cinsel farklılığın oluşumuna dair yapısalcı psikanalitik değerlendirme, Freud'un melankoli kuramıyla harmanlanarak yeniden ele alındığında ortaya nasıl bir tablo çıkar?" gibi soruları tartıştığı metinlerde hedefinin toplumsal cinsiyet için bir imkân sahası yaratmak olduğunu dile getiriyor.

Butler post-yapısalcı kuramları feminist bir yaklaşımla yeniden formüle ettiği Cinsiyet Belası kitabının sonuç bölümünde ise toplumsal cinsiyete imkan sahası açacak önermelerde bulunuyor; toplumsal cinsiyetin kısıtlamalarından parodi ve taklit yoluyla özgürleşmenin mümkün olabileceği önermesini ortaya koyuyor.