Gökçe Gündüç, "Başlangıçlardan oluşan bir roman", Sabitfikir, 30 Mart 2018

Biz okurlar klasik roman kurgusunun -gerçek hayatın aksine- giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşmasına alışkınızdır. Roman “bir şey” hakkındadır ve yazar tarafından çok geçmeden bu hikayenin içine çekilen okur, hikayenin nasıl sonuçlanacağını merak etmeye başlar. İnsan hayatının sıkıcı ayrıntıları ve rutini ise, merak unsurunu canlı tutmak adına dışarıda bırakılmıştır. Fakat klasik sayılamayacak kurgular da nadir değildir elbette. Yazarın okuru bile isteye hikayenin dışında bıraktığı, onun her şeyi anlamasına izin vermediği (gerçek hayatta her şeyi anlayamayız şüphesiz) veya belirgin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden bahsedilemediği ya da hayatın sıkıcı ayrıntıları ile rutinine geniş yer ayrılan kurgular. Bunlar yalnızca bir roman değil, bir yanıyla felsefi birer metin de sayılabilir belki. Hayatın -ölümü saymazsak- hiçbir sonuca doğru akmadığını veya insanın rutinin altında ezildiğini okura hissettirmek isteyen romanlar olabilir bunlar mesela…

“Bir romanda nelerden bahsedilmesini beklemeyiz? Tuvaletlerden mesela. Sineklerden. Bitkilerin üreme biçimlerinden. Gündelik hayatın sıradan detaylarından. Bunlar her ne kadar ‘doğal’ şeyler olsalar da romanlara giremeyecek kadar yersiz ya da önemsiz görünürler genelde. Bulgar yazar Georgi Gospodinov ise bütün bu dışlanmış konulara kucak açarak ‘muzip’ bir roman çıkarmış ortaya.” Arka kapağındaki bu tanıtımı okuyunca, okurun ilgisini pek umursamayan, her ne kadar genellikle bunlar kurgu dışı bırakılsalar da (bu noktada yeraltı edebiyatını ayrı tutabiliriz), hayatın iğrenç bulunabilecek birçok detaydan oluştuğunu, kimi zaman okurunu zorlayarak hissettiren bir kitapla karşı karşıya bulunduğumuzu sanmıştım; belki de “muzip” ifadesine gerektiği kadar önem vermediğim içindi bu… Fakat Doğal Roman, okurun iyi vakit geçirmesini önemseyen, onu dışlamayan, arka kapakta bahsedilen “sıradan” durumları ise kurgusuna birer fikir olarak yerleştiren, örneğin tuvalette geçen bir sahne kurmak yerine, ana karakteri vasıtasıyla tuvaletlerin sanatta yeterince yer bulamayışı üzerine konuşan bir kitap. Bu anlamda romanın kurguya yedirilmiş birtakım kısa metinlerden oluştuğunu, yazarın akli dengesi sarsılmış bir adamı anlatarak, bu metinleri bir araya getirecek elverişli bir çıkış yolu bulduğunu söyleyebiliriz.

Bunları bir kenara bırakır, Doğal Roman’a beklentisiz yaklaşırsak, yalnızca romanın konusu ve roman sanatı üzerinde düşünen değil, bize Borges’i de hatırlatacak, oyuncu bir kitap okuyacağız. Özellikle bir evsizin hikayesini anlatmak için evsizlerle yaşamaya başlayan ve bir süre sonra kendisi de bir evsize dönüşen bir yazar hakkında yazmak için evsizlerle yaşamaya niyetlenen bir yazarın hikayesinde… Romanın ana karakterinin -yani karısının başka birinden hamile kaldığını öğrenince dengesini yitiren adamın- Georgi Gospodinov adını taşıması ise, bu öyküye paralel bir başka hoş “tesadüf.”

Yazar şöyle dedirtiyor romanının ana karakterine: “Flaubert hiçlik hakkında bir kitap yazmayı hayal ediyormuş, herhangi bir taşıyıcı öyküsü olmayan, ‘dünyanın havada desteksiz durduğu gibi üslubunun iç gücüyle kendiliğinden ayakta kalabilecek bir kitap.’ Proust çağrışımsal belleğe dayanarak bu hayali bir noktaya kadar gerçekleştirmiş. Ama o da öykü anlatmanın cazibesine direnememiş. Benim alçakgönüllülükten uzak isteğim ise sadece başlangıçlardan oluşan bir roman yazmak.” Gospodinov’un bunu büyük ölçüde başardığını söylemek mümkün.