Adından da anlaşılabileceği gibi klasik disiplinlerden hiçbirine kolaylıkla yerleştirilemeyecek bir kitap. Evet, bildiğiniz mimari var kitapta, ama dilbilim, matematik ve iktisat da, hatta Platon'dan Kant'a, Marx'tan Wittgenstein'a zevkli bir felsefe turu da var.

Kitabın temel kavramı "mimari irade". Batı’nın düşünce geleneğine uzak bir ülkeden, bu tür bir iradenin olmadığını söylediği Japonya'dan bakan Karatani, Batı geleneğinin temelinde, Platon'un "oluş" karşısında "yapma"yı —kararsızlığı ve belirsizliği bertaraf edecek bir "yapı" oluşturma girişimini— öne çıkarışını görüyor. Batı felsefesinin tarihi boyunca mimari kökenli mecazların saplantı derecesinde tekrarlanışını, kaotik görülen bir "oluş" içinde düzeni ve yapıyı yeniden kurmaya yönelik "akıldışı" bir seçimin sonucu olarak görüyor. Bu bakımdan yapıbozumculuğa dahil edilebilir Karatani'nin çalışması. Ne var ki o burada kalmaktansa, kendini Kant'ın başlattığı ve Marx'la Wittgenstein'ın da bambaşka biçimlerde sürdürdüğü eleştiri geleneği içine yerleştiriyor. Çünkü kurma ve inşa etme iradesini bir yanıyla da olumluyor Karatani. Romantikler gibi "oluş"u olumlayarak çıkmaktan yana değil yapma'nın karşısına — zaten oluşun da kaotik bir şey olmadığını, saptanabilir bir biçimi olduğunu ileri sürüyor.

Karatani'ye göre mimari —yapma, kurma, inşa etme— hiçbir zaman bir idea olarak tasarımın gerçekleştirilmesinden ibaret değil, "yapanın kontrolünü aşan bir yapış ya da oluş olması anlamında kusursuz bir olay." Son derece pratik, hayata, günümüz dünyasına yönelik bir saptamadır bu: Bizimle aynı ortak kuralları paylaşmayan öteki ile, ötekilerle kurulabilecek muhtemel ilişkilerden bağımsız, tekbenci ya da saf bir tasarımın —dolayısıyla yapının ya da sistemin de— mümkün olmadığını söylemektedir.

Arata Isozaki, Giriş: Krizler Haritası, s. 9-16

Kojin Karatani, kariyerine Japonya'da, bir edebiyat eleştirmeni olarak başladı; bugüne dek İngilizceye çevrilmiş olan iki eseri; Modern Japon Edebiyatının Kökenleri ve bu kitap, Metafor olarak Mimari, ilk olarak edebiyat dergilerinde yayımlanmıştı. Karatani bir keresinde alaycı bir gülümsemeyle, bu kitabın ilk baskılarının bazı kitapevlerinin bilim/mühendislik bölümlerinde sergilendiğini ve edebiyat/felsefe bölümlerine taşınmasının hayli zaman aldığını anlatmıştı bana. Karatani, resmi olarak "edebiyat eleştirmeni" konumunda olsa da felsefe, mantık, siyasal iktisat, kültürel antropoloji, sosyoloji ve kent çalışmaları da dahil olmak üzere geniş bir alanlar yelpazesi içindeki sorunlarla uğraşır. Metafor olarak Mimari'yi bir kategoriye sokmakta güçlük çeken kitapçılar kitabı başlığına göre yerleştirmişler herhalde; Japonya'da mimari (kültürden ziyade) bilim/mühendislik bölümüne dahil edilir çünkü.

Bu ola...

Devamını görmek için bkz.

Nedim Günebakan, “Felsefe mimariye dahil”, Radikal Kitap Eki, 28 Nisan 2006

Metafor Olarak Mimari, ismiyle bilim-mühendislik alanını çağrıştırsa da aslında öyle bir kitap değil. Yazarı Kojin Karatani bir edebiyat eleştirmeni. Dolayısıyla kitap da edebiyat-felsefe kategorisinde bir çalışma. 'Yapma', 'Oluş' ve 'Öğretme ve Satma' başlıklarıyla üç bölümden oluşuyor. Ve her bölüm de kendi içinde altbaşlıklara ayrılmış.

Birinci bölümün ilk başlığı 'Mimari İrade'. Yazar bu bölüme "Platon'dan bu yana" filozofların kendi oluşturmaya çalıştıkları "sistemlerini bir temele oturtmak ve kararlı hale getirmek" için mimari "mecaz" ve terimleri ne kadar sıklıkla kullandıklarını belirterek başlıyor. Decscartes'ın "sağlam bir düşünce binası" olarak ifade ettiği felsefesini oluşturmak için "şehir planlamacısı" metaforunu kullanması, varoluşçu düşünür Kierkegard'ın "kendi inşa ettiği görkemli binanın gölgesinde kalan bir kulübede yaşayan" filozof dediği Hegel ile alay ederken...

Devamını görmek için bkz.

Alphan Akgül, “Metafor olarak bir ‘kitap’”, Zaman Kitap Eki, 1 Mayıs 2006

Japon düşünür, edebiyat eleştirmeni ve felsefeci Kojin Karatani, Metafor Olarak Mimari: Dil, Sayı, Para adlı kitabıyla, yapısöküm düşüncesinin sınırlarını; bu düşünceyi matematiğe, Marksizme, felsefeye ve mimariye taşıyarak genişletiyor.

Yapısöküm mantığını farklı düşünsel alanlara taşıyan Karatani, metafor kuramcılarının üzerinde önemle durdukları bir mantıktan yola çıkıyor aslında: Zoltan Kövecses’in “Metaphor: A Practical Introduction” adlı kitabındaki bir düşünce bu mantığın özet bir ifadesi olarak düşünülebilir: “Kuramlar binalardır.” Kuramların “yapı” ve türevlerine ilişkin metaforlarla dile getirilmesi, her “kuramın” kendi iç tutarlılığını kuran bir inşâ edilmişliği içinde barındırmasından kaynaklanmaktadır. Bu inşâ edilmişlik durumu ise, her inşânın kendi iç tutarlılığı gereği, bazı uyumsuz unsurların ayıklanması, dışlanması mantığını da beraberinde getirecektir.

Karatan...

Devamını görmek için bkz.

Çisem Soylu, "Metafor Olarak Mimari üzerine", soL Kitap, 4 Haziran 2014

İlk kez 2006 yılında Metis tarafından basılan Metafor Olarak Mimari kitabı, geçtiğimiz Şubat ayında çıkan üçüncü baskısıyla yeniden raflarda yerini almıştı. İsminin çekiciliği, mimariyle biraz olsun ilgilenen bir insanı kolayca cezbediyor.

Kitabın yazarı Kojin Karatani; Japon felsefeci, edebiyat eleştirmeni, iktisatçı; ziyadesiyle multi-fonksiyonel bir kişilik. Kitabı okurken de beslendiği bu disiplinleri hissediyorsunuz. Okumadan önce, kitabı okuma sürecinde ve bu yazıyı hazırlarken kitapla ilgili yazılan farklı yorumlara göz gezdirmeye çalıştım. En sık rastladığım ifade, bu kitabın bir kategoriye oturtulmasının ne denli zor olduğuydu. Bu yorumlara katılmakla birlikte kitabın öne çıkan bu özelliğinin ne denli övünç kaynağı olabileceğini bu yazıda tartışmaya açmaya çalışacağım.

Mimari Metinsellik ve Modernizm açmazı

Kitabın ilk sayfaları...

Devamını görmek için bkz.