PEN/HEMINGWAY ÖDÜLÜ

"Çünkü insan yalnızlığı bir kere tattı mı, başka türlü de var olmuş olabileceğine inanması artık imkânsızdır. Yalnızlık mutlak bir keşiftir. İnsan aydınlık bir pencereye içeriden baktığında ışıkları yanan bir odada kendi imgesini görür; göle yukarıdan baktığında da ağaçlar ve gökyüzüyle sarmalanmış kendi imgesini görür. Aldatmaca bariz, bariz olduğu kadar da pohpohlayıcıdır. İnsan karanlıktan aydınlığa baktığında ise, burası ile orası, bu ile şu arasındaki bütün farkı görür. Belki sığınacak yeri olmayan tüm insanlar içten içe öfkelidir; çatıyı, omurgayı, kaburgayı kırmak, pencereleri paramparça etmek, zemini sular seller altında bırakmak, perdeleri delik deşik etmek, kanepeyi suya batırmak isterler."

Annelerinin ölümünün ardından önce anneanneleriyle, sonra büyük halalarıyla, en sonunda da teyzeleriyle birlikte göl kıyısındaki küçük bir kasabada yaşayan iki kız kardeşin hikâyesini anlatıyor Evlerden Uzak. Bir yandan büyümenin kendine özgü sıkıntılarıyla boğuşan Ruth ve Lucille, diğer yandan da teyzeleri Sylvie’nin alışılmadık karakteri ve hayat tarzı karşısında bocalayarak kendi yollarını çizmeye çalışıyorlar.

Amerikalı yazar Marilynne Robinson, aile, kayıp, hafıza, fanilik, aidiyet ve yabancılık gibi konulara kafa yorarken, derinlikli gözlemleri ve şiirsel betimlemeleriyle sıradan şeylerin büyüsünü açığa çıkarıyor.

Açılış bölümünden, s. 8-10

Adım Ruth. Kız kardeşim Lucille’le anneannem Sylvia Foster’ın, o ölünce görümceleri Lily Foster ve Nona Foster’ın, onlar kaçınca da kızı Sylvia Fisher’ın himayesinde büyüdük. Tüm bu kuşaklar boyunca tek bir evde, demiryollarında çalışan ve ben dünyaya gelmeden yıllar önce bu dünyadan kaçıp gitmiş olan dedem Edmund Foster’ın anneannem için inşa ettiği evde yaşadık. Bizi bu en olmayacak yere düşüren bu adamdı işte. Kendisi Ortabatı’da, pencereleri tam toprak zemin ve göz hizasında olan yerden bitme bir evde büyümüş, öyle ki dışarıdan bakınca hafif bir tümsek, mezardan hallice bir sığınakmış ev, içeriden bakınca ise dünyanın o bölgedeki mutlak dümdüzlüğü uzakları öyle yakın ediyormuş ki, ufuk sadece toprak evi çevreliyor gibi görünüyormuş. Bu yüzden dedem Afrika’nın dağlarına, Alpler’e, Himalayalar’a, Andlar’a ve Rocky Dağları’na yapılan keşif gezilerinin günlüklerinden ve gezi edebiyatından eline ne geçerse okumaya başlamış. Bir kutu boya satın almış ve Fujiyama’nın resmedildiği bir Japon tablosunun bir dergideki taşbaskısını kopyalamış. Daha bir sürü dağ resmi yapmıştı dedem, aralarında gerçek dağlar vardıysa bile ayırt etmek mümkün değildi pek. Hepsi huzur veren, pürüzsüz külahlar ya da tümsekler şeklinde, tek başlarına, öbekler ya da sıralar halindeydi, renkleri mevsimine göre yeşil, kahverengi ya da beyazdı ama dorukları hep karla kaplıydı, bu doruklar da günün vaktine göre pembe, beyaz ya da altın sarısıydı. Büyük bir tabl...

Devamını görmek için bkz.

Merve Küçüksarp, "Bir aile, sürgün ve aidiyet anlatısı", Artı Gerçek, 15 Aralık 2023

Amerikalı yazar Marilynne Robinson’un kaleme aldığı Evlerden Uzak, Birgül Oğuz’un çevirisi ve Metis Yayınları etiketi ile yayımlandı. 1982 yılında PEN/Hemingway ödülüne layık bulunan roman, annelerinin ve anneannelerinin ölümüyle teyzeleri ile yaşamaya başlayan iki kardeşin hikayesi ekseninde kız kardeşlik, aile ve aidiyet kavramlarını sorguluyor.

Romanın başkişileri olan Ruth ve Lucille iki kız kardeştir. Dedeleri yıllar önce köprünün üzerinden göle düşen bir trenin içinde trajik bir şekilde ölmüş, cesedi bulunamamış, anneanneleri ise üç çocuğunu yoksulluk ve yoksunluk içinde büyütmüştür. Babaları tarafından küçük yaşta terk edilen kız kardeşleri anneleri bir gün göl kenarında küçük bir kasaba olan Fingerbone’daki annesinin evine bırakır. Ve sonra aracını göle doğru sürerek intihar eder. Kız kardeşlere bir müddet anneanneleri bakar. Ancak anneannelerinin ölümüyle kız kardeşlere kimin bakacağı sorusu gündeme gelir. Uzun süredir kayıp olan teyzeleri Sylvie ortaya çıkar ve bu iki kardeşin bakımını üstlenir. Roman teyze Sylvie’nin aykırı kişiliği, iki yeğenini yetiştirişi ve onlarla aynı hayatı paylaşması üzerinden ilerler.

Sylvie’nın, her ne kadar zaman zaman yeğenlerine annelerini hatırlatan tarafları olsa da, annelerinden de anneannelerinden de oldukça farklıdır. Bir zamanlar evlenip daha sonra boşanmış, geleneksel değerlere göre hayatını tanzim ...

Devamını görmek için bkz.

Elif Ülkü, "Geçiciliğin yeniden keşfi", Birgün, 17 Aralık 2023

Her şeyin geçici olduğu, gerçekliğin ancak şüpheli duyularımızla kurulduğu bir hayatta dünyayla nasıl bir ilişki kurar, ne şekilde yaşar, neye tutunuruz? Marilynne Robinson, 1980’de basılan ilk romanı “Housekeeping”de bu soruyla hemhâl oluyor. Geçen yüzyılın en önemli romanlarından sayılan, Pen/Hemingway İlk Roman Ödülü’nü alan ve Pulitzer’de finalist olarak listelenen kitap Evlerden Uzak ismi ve Birgül Oğuz’un usta çevirisiyle geçen ay Metis’ten basıldı.

Idaho’da göl kıyısında hayali bir kasaba olan Fingerbone’da geçen hikâye, iki yetim kız kardeş Ruth ve Lucille’in yaşamını ve teyzeleri Sylvie ile ilişkilerini Ruth’un gözünden anlatıyor. Dedelerinin göle düşen bir trende ölmesi ve yıllar sonra annelerinin de aynı göle sürdüğü bir arabayla intihar etmesinden sonra, bu kasabada yaşamaya başlayan kız kardeşlere önce anneanneleri, sonra büyük halaları, en sonunda da teyzeleri bakıyor. Bir yandan yakınlarının kaybı öte yandan da büyümenin kendine özgü zorluklarıyla mücadele eden kız kardeşler, alışılmadık bir karakter olan teyzeleri Sylvie’nin himayesinde büyüyor ve dönüşüyorlar.

Sylvie, geleneksel bir ev düzeni kurmak yerine eve kendi benzersiz yaşam tarzını getiriyor ve Fingerbone’da göçebe alışkanlıklarını devam ettiriyor. Akşam yemeklerini karanlıkta yiyor, uyurken ayakkabılarını yastığının altına koyuyor, diş fırçası ve kıyafetlerini yatağının altındaki mukavva bir ...

Devamını görmek için bkz.

Ali Bulunmaz, "Bir aile tarihinin sayfaları", Gazete Duvaar, 18 Aralık 2023

Yalnızlık, sorumluluk ve acı, insanı erken büyütüyor. Bu süreci "Başka türlü yaşansaydı nasıl olurdu?" sorusu izleyebiliyor, savruluşlar, aidiyet sorunları, gerçek ve sunî dert ayrımı da hakikatleri görmeyi sağlıyor.

Yokluktan yeni bir yaşam türetmek, alışmak veya bir şekilde hayata karışmak da bu sürecin bir parçası. Marilynne Robinson, Evlerden Uzak’ta bu minvalde bir büyüme hikayesi anlatıyor.

Annelerini kaybeden Ruth ve Lucille, ilkin anneanneleriyle, ardından halalarıyla ve teyzeleriyle yaşamak durumunda kalırken hem yaş alıyor hem de acının açtığı yolda hızla olgunlaşıyor. Annenin dolmayacak boşluğunda bocalayan iki kardeş, bir yandan da kendileriyle ilgilenen insanların düzenine ayak uydurmaya çalışırken yalnızlık gibi önemli bir gerçeği yaşayarak öğreniyor.

'Hayatın Kıymetli Sıradanlığı'

Ölümler, kaçışlar ve terk edilişler arasında çoğunlukla yersiz-yurtsuzluğu tadarak büyüyen Ruth’un ve Lucille’in hikayesi karşımıza çıkıyor Evlerden Uzak’ta. Ailedeki en masum iki kişi olan bu çocuklar, yaşamın sert yüzüyle karşılaşıp ayakta kalmaya uğraşıyor.

Söz konusu "aile" hikayesinin anlatıcısı Ruth, hem kız kardeşi Lucille’le ruh hallerini ve yaşadıklarının kendilerinde bıraktığı izleri hem de yakınlarıyla hatıralarını dile getiriyor.

Ailedeki en ilginç karakter ise Ruth’un ve Lucille’in teyzeleri Sylvie...

Devamını görmek için bkz.

Berrin Yelkenbiçer, "Safi hüzün", Edebiyat Haber,19 Şubat 2024

Marilyyne Robinson’ın Evlerden Uzak adlı romanını okudukça insanın içinin derinlerine işleyen hüzün daha ilk satırlarda başlıyor.

Ruth ve Lucille’ın önce anneanneleri, o ölünce halaları, onlar gidince teyzeleri tarafından büyütüldüğünü öğreniyoruz. Demek ki anne babaları ya gitmişler ya da ölmüşler.

Bütün hikâyeyi Ruth anlatıyor.

Dede Edmund bu dünyadan kaçıp gitmiş. Ruth’un henüz hikâyesinin başındayken ölümü ‘kaçıp gitmek’ olarak tanımlaması, daha sonra yaşanacak terk edilmeler ve yalnızlığa dair ilk ipucu oluyor.

Anneanne Sylvia ve dede Edmund hiçbir şekilde refakat edilemez ruhlar.

Edmund, Amerika’nın batısındaki Fingerbone kasabasındaki gölün kıyısına kendi elleriyle bir ev inşa ediyor. Öyle bir göl ki o evde hatta kasabada yaşayan herkesin hayatında başrole yerleşip kaderleri şekillendiriyor.

Edmund, kara bir trenin içinde işte o göle kaçıyor. Gölün derinliklerine yapılan tüm dalışlara rağmen dede o kaçıştan hiç geri dönmüyor. Anneannenin çocukluğundan beri hissettiği, saatleri yavaş ve gürültülü yapan, sesleri suyun öte tarafından geliyormuş gibi değiştiren keskin yalnızlığı artıyor.

Sylvia ayakkabıları beyazlatıyor, saç örüyor, tavuk kızartıyor, çarşafları ters çeviriyor, sanki aleladeliği yeniden sahnelemek onu yeniden sadece alelade yapacakmış ya da dingin, düzenli, sıradan hayatındaki çatlağı, kusuru keşfedecekmiş gibi.

Devamını görmek için bkz.

Seydali Önal, "Mekânın Sirayetinde Evlerden Uzak", edebiyatburada.com, 21 Nisan 2024

Annelerinin ölümünün ardından önce anneanneleriyle sonra büyük halalarıyla en sonunda da teyzeleriyle birlikte göl kıyısındaki küçük bir kasabada yaşayan iki kız kardeşin –Ruth ve Lucille- hikâyesini anlatıyor, Evlerden Uzak.

Hikâyeyi kız kardeşlerden Ruth’tan dinliyoruz. “Adım Ruth. Kız kardeşim Lucille’le anneannem Sylvia Foster’ın, o ölünce görümceleri Lily Foster ve Nona Foster’ın, onlar kaçınca da kızı Sylvia Fisher’ın himayesinde büyüdük. Tüm bu kuşaklar boyunca tek bir evde, demiryollarında çalışan ve ben dünyaya gelmeden yıllar önce bu dünyadan kaçıp gitmiş olan dedem Edmund Foster’ın anneannem için inşa ettiği evde yaşadık.” (s. 9) Hikâyenin girişi romanın hem bir özeti hem de bir omurgasını oluşturuyor gibi gözükse de özellikle mekân metaforları ve bu metaforlarla kahramanların ilişkileri romanı ayrı bir derinliğe taşımakta.

Destanlardan günümüze kadar tüm anlatılarda mekân, kahramanın özelliklerinin ve temanın asıl belirleyicisi olmuştur. Kahraman ile mekân arasında girift bir ilişki vardır. Her ikisi birbirinin tamamlayıcısıdır. Biri olmadan diğeri eksik kalır. Bu iki öge arasındaki ilişki ne kadar başarılı anlatılırsa imgeler altındaki anlatının lezzeti okur için ayrı bir tat verir. Evlerden Uzak romanında kahramanlar ve mekânlar arasındaki ilişki sağlam bir şekilde betimlenmekte hatta diye biliriz ki mekân betimlemelerinden...

Devamını görmek için bkz.

Şule Tüzül, "Ancak edebiyat yokluğa varlık kazandırabilir.", literaedebiyat.com, 2 Mayıs 2024

Edebiyat, yazarına ve okuruna eşsiz bir özgürlük alanı sağlıyor. Kendi yaşamlarımızda deneyimleme şansımız olmayan her şeyi edebiyatın uçsuz bucaksızlığında deneyimleyebiliyoruz. Yaşamın muhteşemliği ile bizi çaresiz bırakan ıstırabı arasında kaldığımız yalnızlıkla bir olmuş arafta edebiyatın yol göstericiliği ne bulunmaz bir şans.

Amerikan Edebiyatı'nın en önemli yazarlarından Marilynne Robinson, geçtiğimiz yıl Metis Yayınları tarafından yayınlanan eseri Evlerden Uzak ile bu şansı müthiş bir ustalıkla sözcüklere döküyor. Robinson'un ilk romanı. Amerika'daki ilk basımı 1980. Türkiye'de daha önce basılmış ancak her nedense pek ilgi görmemiş. Oysa bu eser için burada ne söylesem kıymetini ifade etmekte yetersiz kalacağım. Evlerden Uzak son yıllarda okuduğum en iyi en etkileyici roman diyebilirim. Öncelikle Metis Yayınları'na ve bu muhteşem kitabı dilimize kazandıran, benim de çok sevdiğim yazarlarımızdan, Birgül Oğuz'a şahane çevirisi için teşekkür ederim. Robinson'un Yuva isimli eseri 2010 yılında ülkemizde yayınlanmış ancak o da sessiz sakin okurunu beklemiş.

Abarttığımı düşünmeyin. Yayınlandığı günden beri Amerika'nın gündeminden düşmeyen bir eserden söz ediyoruz. Başta Harvard ve Yale üniversiteleri olmak üzere Amerika'da birçok üniversitede hem sadece Evlerden Uzak için hem de Robinson ve eserleri için dersl...

Devamını görmek için bkz.

Başar Yılmaz, "Hayatın kıymetli sıradanlığı", literaedebiyat.com, 21 Mayıs 2024

Belleğimiz bize söyler? Onu işitmekten ziyade bizi dönüştürdüğü biçim hakkında bir şeyler söyleyebiliriz belki. Belleğimizin bize kattığı ve eksilttiği şeyler… Sanırım edindiğimiz tecrübeler, sınandığımız süreçler ve yaşanılan irili ufaklı felaketler önce güven duygumuzu zedeliyor. Peki, kendimizi sadece ana rahminde mi gerçekten, tam olarak güvende hissettik? Belki de öyle.

Amerikalı akademisyen & yazar Marilynne Robinson’un Pulitzer ödülüne aday gösterilen ve PEN / Hemingway ödülüne layık görülen ilk romanı Evlerden Uzak (Orijinal adıyla Housekeeping) bize ilk önce bellek ve güvene ilişkin bu soruları sordurarak başlıyor yolculuğuna.

Yolculuk demişken, hikâye neredeyse tamamen Fingerbone isminde, Honolar gölüne kıyısı olan bir kasabada geçiyor olsa da yol ve yolculuk motifi başından sonuna okurun zihnine işlenir vaziyette. Evin babasının demiryolu köprüsünde raylardan çıkarak göle uçan bir trenin içinde sulara karışması… Anneleriyle “sükûnet” içinde yaşam süren üç kız kardeşin bir süre sonra art arda çekip gitmesi… Kız kardeşlerden Helen’in, arkadaşının arabasını ödünç alıp yıllar sonra küçük kızları ile kasabaya, annesinin evine gelmesi ve onları bırakıp arabayı uçuruma sürerek -yine o gölün içine- yaşamına son vermesi...

İki küçük kız kardeş Ruth ve Lucille, önce anneanneleri, o ölünce büyük halaları, onlar da kaçınca (Ruth olayı böyle ...

Devamını görmek için bkz.

Nurhan Şahinkaya, "Bir Romanı Okumak: Evlerden Uzak", oggito.com, 30 Eylül 2024

Yürek burkan bir şiirselliğin yüce şaheseri ilan edilen romanın bir ön okuma kopyasının, sonunda fiyasko çıkması çok üzücü der Ursula Le Guin. Yoğun tanıtım yazılarının riskinden bahseder. Bunun farkındayım ancak şimdi üstüne iyi şeyler söylemeye niyetlendiğim kitap ve yazarı hakkında, başta Harvard ve Yale olmak üzere Amerika'da birçok üniversitede dersler veriliyor.

Bu veri elbette bir eseri okumak için kıymetli bir ön bilgi, ancak edebiyat bir bilim olmadığına göre, eserin, zamanın akışında değişen roman anlayışı ve kişilerin okuma zevkine göre farklı yorumlanması olası. En başta bunu söyleyerek bakış açımı vurgulamış olayım.

Bu eser hakkındaki olumlu düşüncelerim belki en sonda söylemem gerekeni hemen söyletiyor bana. Marilynne Robinson’un Evlerden Uzak romanı, hayatınız boyunca çeşitli dönemlerde önünüze gelen, içinizde indirip kaldırdığınız düşünsel temaları, önce içinize saplayıp sonra onlara başka pencereler açan, sorduğu sorularla sizi sarsan, dil işçiliğiyle beynin duyularını harekete geçiren ve bunları bütünüyle okumanın sonunda, roman sanatının bireysel varoluşa ve zenginliğe kattıklarını yeniden yaşamak için okunası bir kitap.

Aldığım edebiyat derslerinde üstüne sık vurgu yapılan bir konu var. Kıymetli bir eseri detaylı okuma, hatta başa dönüp tekrar tekrar okuma. Ancak günümüzde Nietzsche’nin yavaş okuma dediği koca bir gelenek, h...

Devamını görmek için bkz.