Mekânlar sadece taşla, betonla, demirle varedilmez. Korkular başta olmak üzere psikososyal haller de mekân kurucudur. Genelde metropoller, özelde İstanbul korku ortamlarıdır ve bu anlamda korku kişisel değil toplumsal bir kaygıdır. Öyleyse mekânın toplumsallığından ve zorunlu olarak da siyasallığından konuşmak gerekir. Mekânda korkulur, mekândan korkulur. Mekânda sıkılınır, mekândan sıkılınır. Bu haller de mekânda dışavurulur. Mekânı korkutmayacak hale getirmek için düşsel ve gerçek otoriteler tesis edilir. Dolayısıyla aşınmayacak kadar sıkı bir güvenlik düzeni arzulanır, bir disiplin rejimi inşa etmek için uğraşılır.

İstanbullular en azından 18. yüzyıldan başlayarak korkmak için hiçbir fırsatı kaçırmamış gibidirler. Kadın toplumsal kimliğindeki değişimlerden, otoritelerin protesto edilmesinden, kadın erkek mesire yerlerinde özgürce dolaşmaktan, kentteki yer ve sokak adlarından, kentsel ortamın çirkinleşmesinden, kente yeni göçmenlerin gelişinden, ötekileştirilen eski yeni her güç odağından, örneğin Bizans’tan, Batı’dan, hatta doğadan ve tarih yazmaktan korkulur. Hepsinin ardında da toplumsal “porozite korkusu” yatar. Kişilerin kentsel konum ve statülerini değiştirmelerinden, insanların ait oldukları yer ve toplumsallıklara sabitlenmeyip özgürleşmelerinden, öznelerin daha önce deneyimlemedikleri sulara, enginlere açılmasından endişe edilir. Korkularla paralize olunur; okurken size de çok tanıdık gelecek birçok ketlenme böyle oluşur. Bu kitap, iki yüzyıldır kılıktan kılığa girerek metropoliten mekânı tanımlamayı hâlâ sürdüren bir psikososyal ortamda nasıl bir “korkular imparatorluğu” inşa edildiğini tartışıyor.

Giriş, İstanbul’u Metropol Olarak Anlatmak, s. 16-18

Bu kitabın amaçlarından biri İstanbul’un özgüllüğü ve benzersizliği üzerindeki ısrarı bir süre için ve yer yer unutmak. Ya da onu, her metropol kadar benzersiz ve özgül olduğunu eksen alarak yorumlamak. Dolayısıyla onu sadece birkaç tartışma başlığıyla sınırlı kalıp, modern bir metropol olarak dünya-tarihsel bir bütünün içine yerleştirmek ve metropoller tarihinin olağan bir katılımcısı olarak kuramsallaştırmak. Hem Türkiye’de hem de dışarıda çoğu zaman böyle yapılmadığını söylemek iddialı olmayacaktır. Türkiye dışından İstanbul’a bakanlar onu modern metropoller tarihinin en heyecan verici katılımcıları arasında saymazlar. Londra, Viyana, Berlin, Paris, New York, Tokyo vb. metropolleşme anlatılarının ve kuramsal açıklamalarının gözde kentleridir. Onlar hakkında yazılanlar alana ilişkin literatürün başyapıtları arasındadır. Konuyla uzaktan ilgilenenlerin bile en azından adını bildiği Harvey’in Paris’i, [1]...

Devamını görmek için bkz.

Yağmur Yıldırım, "Korku Metropolü İstanbul: 18. Yüzyıldan Bugüne", YILLIK: Annual of Istanbul Studies, sayı: 5, 23 Şubat 2024

Korkular mekanı nasıl kurarlar? Modernleşmeyi metropoller ve korkular ilişkisi üzerinden okuyabilir miyiz? Öyle ise, bu metropollerden İstanbul’a özgü korkular var mıdır – İstanbullular nelerden korkar, bu korkularla nasıl kentsel mekanlar üretirler? Ve bugün bu korkuların tarihlerini yazmak nasıl historiyografik potansiyeller barındırır? Uğur Tanyeli’nin Metis’ten yayımlanan kitabı Korku Metropolü İstanbul: 18. Yüzyıldan Bugüne, bu soruların izini sürüyor. İstanbul’un son üç yüzyılda bir “korku imparatorluğu” olarak nasıl var edildiğinin, bu korkularla başa çıkmak için toplumca nasıl disiplin rejimleri ve mekanları üretildiğinin tarihini yazmayı deniyor.

Mekanların betonla, demirle, taşla inşa edildiği kadar beşeri pratiklerce de üretildiği önermesi, Tanyeli’nin mimarlık tarihi düşüncesinde kurucu bir yere sahip – güncel ...

Devamını görmek için bkz.