Bu kitap bir Mimar Sinan monografisi değil. Yaşamı ve eserleri üzerinde bilinenlerin yeni bir özetini sunmuyor. Onun yapılarının bir dökümünü içermiyor. Neden çok önemli bir dahi olduğunu ve dünya mimarlığına yaptığı katkıları da anlatmıyor. Sinan’a ve eserlerine övgüler düzmüyor. Sinan yapılarının yeni çekilmiş çok başarılı fotoğraflarından oluşan bir albüm bölümüne de yer vermiyor. Böyle çok sayıda kitap zaten var.

Mimar Sinan: Tarihsel ve Muhayyel, birbiriyle bağlantılı iki araştırma güzergâhında ortaya konmuş bir çalışma: Önce, Sinan’ın ve Sinan çağı mimarisinin tarihini yazma yaklaşımlarını tartışıp alternatifler öneriyor, ardından da popüler kültürde varedilmiş ve hâlâ üretilmeye devam eden Sinan imgesinin nasıl inşa edildiğini anlamayı deniyor. İlk kesimde, bugüne kadar yazılagelenden farklı ve gerçekçi Sinan tarihleri yazmak için bazı yeni imkânların nasıl kullanılabileceği gösterilmeye çalışılıyor. En önemlisi, burada kutsallaştırıcı olmayan, aksine soğukkanlı bir tarihsel Sinan metni ortaya konmaya çabalanıyor. Kitabın ikinci kesimiyse güncel Türkiye’deki popüler Sinan algısı hakkında: Ortamda neden Sinan’ı 16. yüzyılın olağan toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel gerçekleri bağlamında görmekten kaçınan bir popüler damar var?

Varlığına bugün fazlasıyla aşina olduğumuz, ancak geçmişte mevcut olmayan imkan ve olguları, düşünceleri, teknikleri, tutumları, örgütsel yapıları, siyasal örüntüleri ve kaygıları iradi bir unutuşa tabi tutmadan tarih yazamayız. Acıklıdır ki, tarihyazımında, hele mimarlık tarihinde bunun kadar sık yaptığımız başka bir yanlış neredeyse yok. Burada aynı yanlış yapılmamaya çabalanıyor, o kadar.

Önsöz, s. 9-11

Bu kitabın Sinan’ın bir çağdaşının, Kınalızade’nin bir özdeyişiyle –“Şöhret isteme ki şöhret afettir”– başlaması muhtemelen içeriğini uzun kuramsal-historiyografik anlatılardan daha iyi açıklıyor. Sinan’ın 20. yüzyılda yeniden kurulan “modern” olarak nitelenebilir şöhreti, onu historiyografik bir sükunetle yazılamaz kılan en önemli etmen. Sorun şu ki, onun şöhretini de aynı dönemde yazılan historiyografik çalışmalar inşa etti. Özetle, şöhret tarihyazım pratikleriyle kurulur, ama bir kez tesis edildikten sonra aynı şöhret o kişiyi taşlaştırır ve ikonlaştırır. O öylesine bilindik, öylesine yüce, hatta kutsal bir figürdür ki, artık olağan bir insanın ve yaşadığı dönemin sınırlılıklarına, yanlışlarına, açmazlarına sahip olamaz. Ona olsa olsa tapınılır. Ancak Sinan historiyografisinin güncel meseleleri bundan ibaret değil.

Günümüz Türkiyesi’nde Osmanlı dönemiyle olan çok sorunlu ilişkiler, düşler, ideolojik saplantılar popüler kültürde Sinan kon...

Devamını görmek için bkz.