Tür olarak insan doğayla hep iç içe yaşadı, fakat yakın geçmişte kentleşmenin iyice yaygınlaşması bu durumu değiştirdi. Kurduğumuz şehirler diğer hayvanların yaşam alanlarını büyük ölçüde tahrip ederek birçoğunu uzaklaştırdı ya da yokoluşa sürükledi, ama buna rağmen, insanmerkezli bakış açımızla çoğu zaman fark etmesek de çevremizde yaşayan sayısız canlı var. Thor Hanson bu kitabında bizi yaşamın gailesi içinde biraz yavaşlayıp yanı başımızdaki canlıları görmeye, keşfetmeye ve koşullarını mümkün mertebe iyileştirmeye, böylece müşterek hayatımızı zenginleştirmeye davet ediyor.

Hanson doğayla yeniden bağ kurmanın ve biyoçeşitliliğin korunmasına yardımcı olmanın etkili yöntemleri olarak “vatandaş bilimi” ve “arka bahçe biyolojisi” kavramlarını tanıtıyor ve bunları hemen her yerde uygulamaya koymanın mümkün olduğunu, dahası bu pratiklerle tanışmanın aslında bir keşif değil hatırlama eylemi olduğunu söylüyor. Dünyanın dört bir yanında sıradan insanların katılımıyla yürütülen yaratıcı projeleri hayata geçiren kişilerle görüşerek, biraz merak ve farkındalıkla hepimizin hem bilime hem de gezegenimizin sağlığına katkıda bulunabileceğimizi gösteriyor.

Mütevazı bir bahçe veya parkın bile insandışı pek çok sakini olduğunu vurgulayan Hanson, bu canlıları tanımanın ve hayatlarını iyileştirmek için küçük de olsa bir şeyler yapmanın sadece onlar için değil bizim için de sağaltıcı bir etkisi olacağını belirtiyor, çünkü dünyamız için hâlâ umut olduğunu hissetmeye hepimizin ihtiyacı var.

Giriş, Arka Bahçe Biyolojisi, s. 15-16

Kim razı etmişti sizi evde kalmaya?

William Shakespeare

IV. Henry, 2. Bölüm (yak. 1597)

Her şey bir kuş, bir de pencereyle başladı. Kuş bir münzevi bülbül ardıcıydı (Catharus guttatus), pencere de benim ofis olarak kullandığım kulübenin kuzey cephesindeki pencere. Bu ikisi arasındaki etkileşim tahmin edilebilecek bir şekilde sona erdi: önce kuvvetli bir çarpma sesi, devamında sessizlik. Hemen dışarı fırladım, otların üstünde yatan küçük, kahverengi kuş bedeniyle karşılaştım. Dokundum, hâlâ sıcaktı. Münzevi bülbül ardıcı daha önce yakından gördüğüm bir kuş değildi. Soluk kahverengi tüyleri ömrünü çalıların arasında gizli saklı geçiren bu hayvana çok uygundu; cilalı ahşap gibi kızıl tonlarında parıldayan kuyruğu haricinde uzaktan fark edilmesi zordu. Avcumun ortasında sere serpe yatan bu tüyle kaplı ufacık şey o kadar hafifti ki sanki daha az önce kanat çırpan, kanlı canlı hayvan değildi de sadece bir kuş fikrinden ibaretti.

Bülbül ardıcını gülün dibine gömerken duyduğum üzüntü, pişmanlık haricinde bir şeyi daha tetiklemişti. Mahcubiyet duyuyordum. Doğayı inceleyen, bu konuda kitaplar yazan biriydim ama bu meşhur kuşun kış mevsimini masamın birkaç metre ilerisindeki çalılarda geçirdiğinden haberim bile yoktu. Biyolojik anlamda münzevi bülbül ardıcı insan müziğinde kullanılan minör akorlara ve gamlara tuhaf bir benzerlik gösteren, hassas armonik aralıklarla düzenlenmiş iki no...

Devamını görmek için bkz.

Ali Bulunmaz, "‘Biyoçeşitliliği koruma işi evden başlıyor’", 2yaka.org, 9 Ağustos 2025

Bugün yalnızca doğanın dengesi değil, insanın tabiatla ilişkisi de bozuldu. Şimdilerde hatırı sayılır bir kitle tarafından romantik bir eylem olarak nitelenen “doğaya uygun ve saygılı yaşama”yı savunanlar da var neyse ki. Onların anlatıp yaptıkları takdir topladı fakat çoğunluk bu kişileri anlamadı, daha doğrusu anlamayı tercih etmedi. 23 Mayıs 2025’te kaybettiğimiz Sebastião Salgado ve onun mirasını yaşatacağını söyleyen eşi Léila Wanick Salgado, doğanın sesini işitenlerden yalnızca ikisiydi.

Dünyanın dört bir yanındaki emekçi insanların zorlu çalışma koşullarını fotoğraf makinesiyle belgeleyen Sebastião Salgado, Léila’yla beraber 2001’de Brezilya’da çoraklaştırılmış bir araziyi on iki yıl uğraşarak dev bir ormana dönüştürmüş ve orada bir dernek (Instituto Terra) kurmuştu.

Léila ve Sebastiao, toprağı ve doğal yaşamı canlandırmak için giriştiği mücadelede başarılı olurken tabiatın yorgun düşmesinin hayatı tehdit ettiğini hatırlatıyordu. Tek bir ağacın kesilmesinin göllerin ve nehirlerin kurutulmasının, yok oluşu hızlandırdığı uyarısında bulunuyordu.

İkilinin 2000’lerin başında yaptığı bu uyarının ne kadar yerinde olduğunu ve ormanları korumak için kurduğu derneğin önemini şimdilerde çok daha iyi anlıyoruz. Çünkü insan, her geçen gün doğayı kendisi için bir araç kılıyor; bu uğurda tahribata hız verirken ekonomik işleyişin sürekliliği için elinden ...

Devamını görmek için bkz.