Giriş, Arka Bahçe Biyolojisi, s. 15-16

Kim razı etmişti sizi evde kalmaya?

William Shakespeare

IV. Henry, 2. Bölüm (yak. 1597)

Her şey bir kuş, bir de pencereyle başladı. Kuş bir münzevi bülbül ardıcıydı (Catharus guttatus), pencere de benim ofis olarak kullandığım kulübenin kuzey cephesindeki pencere. Bu ikisi arasındaki etkileşim tahmin edilebilecek bir şekilde sona erdi: önce kuvvetli bir çarpma sesi, devamında sessizlik. Hemen dışarı fırladım, otların üstünde yatan küçük, kahverengi kuş bedeniyle karşılaştım. Dokundum, hâlâ sıcaktı. Münzevi bülbül ardıcı daha önce yakından gördüğüm bir kuş değildi. Soluk kahverengi tüyleri ömrünü çalıların arasında gizli saklı geçiren bu hayvana çok uygundu; cilalı ahşap gibi kızıl tonlarında parıldayan kuyruğu haricinde uzaktan fark edilmesi zordu. Avcumun ortasında sere serpe yatan bu tüyle kaplı ufacık şey o kadar hafifti ki sanki daha az önce kanat çırpan, kanlı canlı hayvan değildi de sadece bir kuş fikrinden ibaretti.

Bülbül ardıcını gülün dibine gömerken duyduğum üzüntü, pişmanlık haricinde bir şeyi daha tetiklemişti. Mahcubiyet duyuyordum. Doğayı inceleyen, bu konuda kitaplar yazan biriydim ama bu meşhur kuşun kış mevsimini masamın birkaç metre ilerisindeki çalılarda geçirdiğinden haberim bile yoktu. Biyolojik anlamda münzevi bülbül ardıcı insan müziğinde kullanılan minör akorlara ve gamlara tuhaf bir benzerlik gösteren, hassas armonik aralıklarla düzenlenmiş iki notalı cümlelerden oluşan ötüşüyle ünlüdür. Bahar ve yaz akşamlarında erkek kuşlar genellikle günbatımıyla birlikte ötmeye başlar ve o kadar etkileyici şarkılar söylerler ki edebiyatta kendilerine kalıcı bir yer de edinmişlerdir. Bir sayıma göre, 1860-1940 yılları arasında, içlerinde T. S. Eliot ve Walt Whitman gibi ünlü isimlerin de yer aldığı 150’den fazla şair ve denemeci eserlerinde münzevi bülbül ardıcına yer vermiştir. Whitman, Abraham Lincoln’ın ölümü üzerine yazdığı “Ön Bahçede Leylaklar Son Açtığında” şiirinde, ülkeyi saran yası dile getirmeyi de dindirmeyi de ancak “boz benekli kahverengi kuşun eşsiz şarkısı”nın başardığını söyler. Hem bir biyolog hem de bir yazar olarak iki uzmanlık alanımda da son derece ünlü bir türü fark edemeyişim çarpıcı bir soruyu beraberinde getiriyordu: Arka bahçemde başka neleri gözden kaçırıyordum? İşte bu sorunun cevabının peşine düşerek başladığım macera hem bu kitaba ilham verdi, hem de eski bir meseleyi raftan indirmeme vesile oldu.

Eşimin büyükannesi ve büyükbabası onlarca yıl boyunca deniz kıyısında, sahile vurmuş kütükler kullanılarak inşa edilmiş bir kulübede yaşamış. Şimdilerde bu ev geniş ailenin tatil ve kutlama için bir araya geleceği zamanlarda kullanılıyor. Kulübenin duvarına raptiyelenmiş çeşitli yazıların ve fotoğrafların arasında rengi solmuş bir not kâğıdına elle yazılmış şu söz dikkat çekiyor: “Çevre açısından, yapabileceğimiz en radikal hareket evde kalmaktır.” İnsanlar seyahat etmenin karbon ayak izi bakımından etkilerine kafa yormaya başlamadan çok önce yazılan bu cümle aslında daha önceki, daha köklü bir nesilden öğrenilen daha derin birtakım derslere işaret ediyor. Eskiden ev yaşamı, şehirlerde bile, dışarıda daha çok zaman geçirmeyi beraberinde getiriyordu. Çocuklar dışarıda oynuyordu, bahçe işleriyle uğraşılıyor, parkta yürüyüşler yapılıyor veya en azından avluya çamaşır asılıyordu. Dışarıda yapılan bu gibi etkinliklerin etkilerine dair, insanların doğayla bağlarını nasıl güçlendirdiğine dair yazılmış çeşitli akademik çalışmalar olduğunu biliyoruz.3 Bahsettiğim notu her kim yazdıysa önemli bir şeye, planlı olmasa da dünyanın bütün ekosistemlerinde aynı anda gerçekleşen yakın tarihli bir deneyin sonuçlarını açıklamaya da yardımcı olabilecek bir şeye işaret ediyordu.