Kültür ve Emperyalizm, Edward W. Said’in Şarkiyatçılık’la başladığı tasarının bir parçası: Bir yandan kültürün, Batı “yüksek kültürü”nün emperyalizmle ilişkisini sorguluyor, bu ilişkiyi ortaya çıkarmaya çalışıyor; bir yandan da maruz kalanların, sömürgeleştirilenlerin emperyalizme düşünsel ve edebi direnişlerini inceliyor.

Kitaptaki incelemeler Batı romanı ve müziğine; Joseph Conrad, Jane Austen, Charles Dickens, Rudyard Kipling, Albert Camus, André Gide gibi yazarların yanı sıra Verdi’nin Aida’sına yoğunlaşıyor. Ele alınan yapıtların emperyalizme (varsa) neler borçlu olduğunu, içinde yer aldıkları emperyal dünyayı, sömürgeleri, sömüren ile sömürülen arasındaki ilişkileri ne ölçüde ve nasıl yansıttıklarını, yansıtmadıkları takdirde neleri görmezden geldiklerini gösteriyor, romanı (ve sanatı) “dünya”ya bağlayan hatları vurguluyor. Bunu yaparken de yapıtların estetik değerini küçültmemeye özellikle özen gösteriyor.

Öte yandan İngiliz ve Fransız emperyalizmine maruz kalmış eski sömürgelerde gelişen kurtuluş ve bağımsızlık mücadelelerine eşlik etmiş antiemperyalist düşüncelerin, kuramsal ve edebi tepkilerin içeriklerini araştırıyor ve ulusçuluk, yerlicilik gibi ideolojilerin zaaflarını ve sömürgelikten çıkmış ülkelerdeki “iktidar patolojileri”nin sonuçlarını ele alıyor. Said, her iki dünyaya mensup ama ikisine de tam ait olmayan biri olarak, bir yanda tahakkümün öbür yanda “içine kapanma”nın alternatifi üstüne düşünüyor.

Giriş, s. 11-15

Şarkiyatçılık’ın yayımlanmasının (1978) üzerinden aşağı yukarı beş yıl geçtikten sonra, o kitabı yazarken kültürle imparatorluk arasındaki genel ilişki konusunda gözümde netleşmiş olan bazı fikirleri toparlamaya başladım. Bu toparlamanın verdiği ilk sonuç, 1985 ve 1986 yıllarında ABD, Kanada ve İngiltere’deki üniversitelerde verdiğim bir dizi konferans oldu. Söz konusu konferanslar elinizdeki kitabın o vakitten bu yana beni sürekli olarak uğraştıran temel tezini oluşturdu. Ortadoğu ile sınırlı tuttuğum Şarkiyatçılık’ta ortaya koyduğum tezler, önemli sayıda antropoloji, tarih ve alan araştırması ile geliştirilmiş durumda. Dolayısıyla ben de burada, ilk kitaptaki tezleri genişleterek modern Batı metropolleri ile bu metropollerin denizaşırı toprakları arasındaki ilişkilerin daha genel bir biçimlenişini betimlemeye çalıştım.

Bu kitapta yararlanılan, Ortadoğu’ya ilişkin olanlar dışındaki malzemelerden bazıları, Avrupal...

Devamını görmek için bkz.

Vecdi Demir, "Edward Said'in 'Kültür ve Emperyalizm'i bize neler anlatıyor?", Gazete Duvar, 14 Mayıs 2021

Karşılaştırmalı edebiyat profesörü olan ve doktorasını, kendisi gibi sürgün ve ‘öteki’ bir dilde, İngilizcede yazma deneyimleriyle öne çıkmış modern romancı Joseph Conrad üstüne yazan Edward Said’in hemen hemen bütün kitaplarında edebi metin incelemeleri ve bu incelemelerde göz ardı edilmeyecek türden edebi eleştiri modelleri göz alıcı bir biçimde yer alır. Gerek 'Şarkiyatçılık'ta gerekse yeni basımını elimizde tuttuğumuz Kültür ve Emperyalizm'de tahakküm biçimlerini, emperyalizmin işleyiş tarzını, Batı kanonunda tutunmuş edebi metinler üzerinden, Said kendine has bir metodolojiyle tartışmaya açar.

Mesela Kültür ve Emperyalizm'de Jane Austen'ın ilk baskısı 1814’te yapılmış 'Mansfield Park' romanını tartıştığı ‘Jane Austen ve İmparatorluk’ bölümü, önerdiği kontrapuantal okuma modeliyle sıradışı bir örnektir. George M. Wilson’ın Philos...

Devamını görmek için bkz.