"İnsanlar neden hayvan zekâsını küçümsemeye bu kadar hevesli? Kendimiz söz konusuyken hiç sorgulamadan kabul ettiğimiz becerileri hayvanlar söz konusu olduğunda sürekli reddediyoruz. Bunun ardında ne var? Diğer türlerin hangi zihinsel seviyede işlediğini bulmaya çalışırken, esas zorluk sadece hayvanlardan değil aynı zamanda bizim kendimizden de kaynaklanıyor. Hayvanların belli bir tür zekâya, özellikle de kendimizde takdir ettiğimiz türden bir zekâya sahip olup olmadıklarını sormadan önce üstesinden gelmemiz gereken, bu olasılığı düşünmemize bile karşı çıkan içsel direncimizdir."

Son yıllarda hayvanların bilme yetisi konusunda yapılan araştırmalar, insan zihnini hayvan zihninden çok ayrı, "özel" bir yere koyma eğilimimizi gözden geçirmemize neden oluyor. Ahtapotların alet kullandığını, daha iyi bir yiyecek geleceğini bildiklerinde karga ve kuzgunların önlerindeki yiyeceği yemeden dakikalarca bekleyebildiğini, şempanzelerin olağanüstü hafızalarıyla insanlara parmak ısırttığını gösteren bu araştırmalar hayvanların sandığımızdan çok daha zeki, yaratıcı ve kavrayışlı olduğuna işaret ediyor. Hayvanlarla ilgili çalışmalarda insanmerkezci yaklaşımın değişmesinde önemli bir rol oynayan Hollandalı primatolog Frans de Waal kargalar, yunuslar, papağanlar, koyunlar, eşekarıları, yarasalar, balinalar ve elbette primatlarla ilgili son araştırmalardan faydalanarak hayvan zekâsının gerçek boyutlarını keşfe çıkıyor. İnsanların en tepede olduğu bir bilişsel hiyerarşiyi reddeden de Waal, onun yerine insan dahil her hayvanın kendine özgü zekâ, yeti ve yetenekleriyle değerlendirilip takdir edildiği daha objektif bir model öneriyor.

Giriş, s. 11-16

Bir aralık sabahı, günler gittikçe soğurken, dişi şempanze Franje’nin yatak odasındaki bütün samanları topladığını fark ettim. Koltuğunun altına aldıklarını (Hollanda’nın Arnhem kentinde bulunan Burgers Hayvanat Bahçesi’ndeki) büyük adaya götürdü. Bu davranışı beni şaşırtmıştı. Birincisi, ne Franje bunu daha önce yapmıştı ne de diğer şempanzelerin dışarıya saman taşıdığını görmüştük. İkincisi, eğer amacı bizim şüphelendiğimiz gibi gün boyunca sıcak kalmak olsaydı bile, saman toplama işini ısıtmalı binadaki sıcak ortamdayken yapmış olması hayret vericiydi. Soğuğa tepki vermekten ziyade, aslında hissetmediği bir hava sıcaklığı için hazırlanıyordu. En akla yatkın açıklama, bir önceki soğuk güne bakarak o gün beklenen havayı tahmin etmiş olmasıydı. Ne olursa olsun, daha sonrasında samandan yaptığı sıcacık yuvasında oğlu küçük Fons ile beraberdi.

Hayvanların hangi zihinsel seviyede işlediklerini merak etmekten bir türlü kendimi alamıyorum, her ...

Devamını görmek için bkz.

Şule Tüzül, "Siz hala hayvanların zekâsından şüphe edenlerden misiniz?!", edebiyathaber.net, 4 Nisan 2018

Psikolog, primatolog (maymun türleri üzerinde hayvan davranışlarını inceleyen biliminsanı) ve etolog (hayvan davranışını biyolojik olarak inceleyen biliminsanı) Frans De Waal’ın son kitabı Hayvanların Ne Kadar Zeki Olduğunu Anlayacak Kadar Zeki miyiz? geçtiğimiz aylarda ülkemizde de yayımlandı. Kitabın ismi kitabın içinde ne bulacağımızı katıksız bir kesinlikle haber veriyor.

Bana sorarsanız, Waal’ın kitabını okumadan da hayvanların ne kadar zeki olduğunu anlamak konusunda, onlar hakkında bu kadar çok bilgiye sahipken, pek derdimizin olmaması gerekir. Kendi adıma şunu rahatça söyleyebilirim: hayvanlar kesinlikle bizden daha zekiler. Bunun en iyi ispatı da dünyanın hali. Kendi dışındaki canlılara verdiği zararları bir yana koyalım, soluduğu havayı, yediği gıdayı, içtiği suyu, kısaca kendi yaşadığı dünyayı mahvetmek konusunda bu kadar başarılı ...

Devamını görmek için bkz.

Ömer Erdem, "İnsanın metal zehrini alan ‘tuhaf’ hayvanlar", 6 Kasım 2020

Bitki ve hayvanların yeniden, tekrar tekrar yazılmasından yanayım. Bitkiler için o denli yaygın olmasa da hayvanlar için böylesi bir sürekli yazımdan bahsedilebilir. Doğu’da ve Batı’da hayvanlar, insanı kendi sıkışmış/sıkılmışlığından kurtaran yegâne anlatım varlıklarıdır. Onlar ‘kayaların arasından fışkıran su gibi her kültürün bir köşesinden fışkırıverirler’. Çünkü ‘hayvanlarınki de dahil olmak üzere farklı varoluş biçimleri karşısında duyduğumuz hayranlık hep zihnimizin bir yerinde duruyor.’ Kendimiz için gösteremediğimiz yüzleşme cesaretini onların vasıtasıyla buluyor, korku ve umutlarımızı onlar üzerinden işletiyoruz.

Casper Henderson, Hayal Bile Edemeyeceğimiz Varlıklar Kitabı’nda binlerce hayvan ve onlar hakkında yazılmış onca kitap arasında dolaşırken kendisine göre bir yöntem geliştiriyor. Hayvanların ‘güzel ve ilginç yanlarına, somut biçimde örnekledikleri, yansıtt...

Devamını görmek için bkz.