Ömer Türkeş, “Tarihî roman roman gibi tarih”, Virgül, Sayı 9, Haziran 1998

Elif Şahin'in Pinhan romanı, tarih ile fantezinin karıştığı bir metin olarak sunuluyor kapakta, ama kullandığı dil, eski Türk anlatılarını andıran öyküsü ve olay örgüsünün gevşekliği ile daha çok bir masal, uzun bir Dede Korkut öyküsü. Öykünün kahramanı Pinhan'ın, Denizli çevresinde kurulu Dürri baba tekkesine girişi ile başlayan ve içindeki ikinci cinsiyeti farketmesi ile gelişen öykü, Pinhan'ın kendini arayışı içerisinde İstanbul'a taşınıyor ve yine tekkenin önünde sonlanıyor. Roman boyunca, metafizik inançların ve mistisizmin bir gerçeklik olarak ilerlediğini görüyoruz. Cinler, beddualar, uğursuzluk, kaderin kaçınılmazlığı, vb. doğa üstü motiflerin hepsi anlatının öğeleri. Tıpkı Yüzyıllık Yalnızlık'ta, Mocambo kasabası için felaket habercisi bir olayın meydana gelmesi (domuz kuyruklu doğan bebek) gibi, Pinhan'da da, beyaz karıncanın görünmesi Akrep Arif mahallesi için bir felaketi kaçınılmaz kılıyor. Elif Şahin'in masalsı, cinler ve insanları yan yana, aynı zaman dilimine koyarak kurduğu anlatı tarzı, Murathan Mungan'ın Cenk Hikayeleri ile Latife Tekin'in Sevgili Arsız Ölüm'ünü hatırlattı bana. Tekin'in Sevgili Arsız Ölüm'de kullandığı fantastik öğe, köy/kent ilişkisinin yabancılaştırdığı bireyin toplumsal gerçekliğinden kaynaklanıyordu. Pinhan'ın böyle bir amacı yok. Daha çok, ele aldığı dönem insanının düşünce yapısındaki metafizik öğelerin gerçeklik ile harmanlanışını algılıyoruz. Elbette çağdaş bir yazarın gerek tarihsel dekorları gerek geleneksel anları tarzını kullanmasına karşı değilim. İtirazım, bu yöntemin tarihin kavranılmasına ve geleneksel anlatının sınırlarının aşılmasına bir katkı yapmadan, yalnızca değişik bir şey yapmış olmak için kullanılışı, tarihin ve masal dilinin metalaşması. Pinhan'da, edebiyattaki biçimciliğin iki tarzı; dilin ve tekniğin anlatılmak istenenin üzerine çıkması, ve anlatılmak istenenlerin dili ve anlatı tekniğini gölgeleyişi birlikte görülüyor. Hem masalsı bir üslûp amaç haline gelmiş hem de geçmiş zamanı yazmak.