Yavuz Arkın, "Baba, Anne, Kutsal Çocuk", veveya.net, 4 Ekim 2024

Aile yapıları modern aileden post modern aileye doğru çok hızlı bir dönüşüm yaşıyor. Bu dönüşümün hem bireysel hem de toplumsal sancılar yaşattığı, bunun sonucunda da yeni tanımlar tanımlamalar getirmemizin gerekliliği ortaya çıkıyor.

Modernizmin aile yapısında, zaman içinde yaşanan değişimler önemli sorunları ortaya çıkarmıştı, bu değişimlerin en önemli olanı, bilgi çağında yaşanmıştır. Bilgi çağı, emeği, fiziksel işgücü olmaktan çıkarıp zihinsel işgücü halini dönüştürerek kadın emeği önündeki engelleri azaltırken diğer yandan tıp alanında yaşanan gelişmelerle aile kavramının anlamını da bir noktada çatlamasına neden olmuştur.

Bu süreç bizi postmodern aile ile tanışmamıza neden olmuştur. Postmodern aile; çözülen aile, parçalanmış aile ve tamamlanmamış aile kavramları ile bu yapının yeni tanımlarını ortaya koymuştur. Postmodernizmin ortaya çıkardığı bu modellerde aile ilişkiler gevşek bir bağa sahiptir. Aynı zamanda aile üyelerinin kaybı neticesinde yeni bir aile kurumu kurulur, kurulan bu yapı adı üstünde hem parçalı hem de tamamlanmamış bir yapıyı meydana getirir.

Bülent Somay da bu noktadan hareketle yazmış olduğu Ailenin Ötesi: Başka Bir Üreme, Cinsellik ve Kardeşlik Rejimi İçin Öneriler kitabıyla alternatif tanımlar getirerek farklı bir bakış açısı sunuyor. Bunun da ötesinde yeni bir tartışma alanı açarak; bildiğimiz ailenin yapısal olarak çöktüğünden ve üreme biçimlerimizin, cinselliğimizin ve kardeşliğimizin alternatif yollarını aradığımızdan dem vuruyor.

T24’e verdiği röportajında yazar modern aileyi sert bir şekilde eleştiriyor;

“Modern Aile’nin hakikati; kadının ve çocuğun köleleştirilmesi, metalaştırılması, mülk edinilmesi üzerine kurulu kadim düzenle, modernitenin, yani gerçek adını koyarsak kapitalizmin, kadim düzenleri düz edip yerine sadece sermayeye, ticarete, alıp-satmaya dayalı, dolayısıyla da kanun ve ulus devlet karşısında kadınlar ve çocuklar dahil tüm yurttaşları (mecburen) eşit kılmayı hedefleyen yeni düzeni arasındaki iflah olmaz, çözülemez çelişkidir.”

Yazar, ailenin baba ve erkek tahakkümünün odağında bulunduğundan, bu tahakkümün tüm toplumsal, politik ve kültürel alanları kapsamasına rağmen sadece ailede yenilendiğinden sadece orada hayatiyet kazandığını vurguluyor.

Aynı röportajda kitabın içeriğine de ilham olan ifadeleri de ekliyor;

“Aile çökerken onun yerini alacak düzen, isterseniz ona “yeni aile” de diyebiliriz, gökten inmeyecek, boşluktan zuhur etmeyecek. Yeni aile, bizim kadim, on binlerce yıllık aile rejiminin çöküp üzerimize yığılmasına karşı kuracağımız genetik olmayan kardeşliklerden, yoldaşlıklardan belirecek.”Kitap üç ana bölümden oluşuyor; Aile Üç Kişiden Oluşur, Queering ve Arzu/Dil. Bu bölümlerin alt başlıkları sırasıyla baba, anne ve çocuğun yaşamış olduğu çıkmazları ele alıyor. Cinsiyet farklılıkların ele alındığı ikinci bölümden sonra son bölümde dil üzerinden yaşadığımız cinsellik üzerine konu geniş bir bakış açısı ile alınıyor.

Yazar öncelikle babanın aile kurumu üzerindeki tahakkümünü ele alıyor. Bunu tarihsel süreçlerden ve psikolojiden başlayarak ele alıyor. İki Baba Çıkmazı başlığı ile ele alınan bu bölüm Star Wars serisindeki ölümcül sahne ile açılıyor. Bu sahne “iyi baba” ile “ölü baba” kavramları arasında gidip geliyoruz. Freud ve Lacan arasındaki Oidipus kompleksi teorisini de bu konuda bize yol gösterdiğine tanıklık ediyoruz.

Kadim anlatıların, günümüzdeki hikayelerin ve TV dizilerinin ele aldığı annelik kavramı Üç Anne Sorunu isimli bölümün önemli izleklerinden birini oluşturuyor. Annelik kavramının günümüzde yasalar ve teknoloji önünde nasıl evrim geçirdiğini ve bu evrimin kafaları nasıl karıştırdığı gözler önüne seriliyor.

Ailenin en önemli üyelerinden biri olan çocuğun ele alındığı Çocuğun Eti, Çocuğun Kemiği bölümü başlığından da anlaşıldığı gibi geleneksel olarak çocuğa bakışımız ele alınıyor. Yeni bir çocuk/çocukluk tanımı gerektirdiği bunun sonuncunda da ailenin içinde etkisiz eleman gibi görünen çocuğun gerçek değerine kavuşmasına ciddi bir bakış açısı getiriliyor.

Kitabın devam bölümlerinde toplumsal cinsiyet rolleri ele alınıyor; bunun için yeni bir terminolojiye ihtiyaç olduğu ailenin yapısı üzerine önemine değiniliyor. Kardeşliğin yeni bir yapıya kavuşması ve bunun için de yazar kendi önerilerini sıralıyor. Bu önerilerin tartışmaya açılması konusunun sağlam bir zemine oturması için önem taşıyor.

Kitabın üçüncü bölümü başka bir üreme eylemi üzerinde duruyor; “İnsanlık tarihi, cinsel edimin üreme ediminden ya da başka bir değişle arzunun içgüdüden aşama aşama ayrılmasının tarihidir.” Yazarın sözüyle bu bölüme giriş yapıyoruz. Bu bölümün ara başlıkları; a-İçgüdü, Arzu ve Ölüm, b-Can Sıkıntısı, Orgazm ve Bütün/Hepsi Olmayan, c-Empatik ve Semiyotik olarak karşımıza çıkıyor.

Kitabımız Nihai Olmayan Bir Sonuç bölümü ile neticeleniyor. Bu bölüm kitabın genel bir özetini oluştururken yazarın ele aldığı konunun ana başlıklarıyla birlikte ve önerilerini de kapsıyor.

Bülent Somay’ın bu kitabı aile kavramı üzerine konuşurken neleri ele almamız gerektiğinden tutun da içi boşalan, dağılan, yok olma tehlikesi geçiren belki de geçirmek zorunda olan bu kavramın tartışılması için önemli doneler ortaya atıyor. Kendi önerilerinin kabul edilmesinden ziyade yazar ailenin ve ilişkilerin yeniden yapılanması için sağlam bir temel üzerinden yapının sarsıntılara karşı koyması için birkaç tuğla koyuyor.