Kırk yıllık araştırmalarının sentez ve değerlendirmesini gerçekleştirdiği Akademik Aklın Eleştirisi’nde Pierre Bourdieu sosyoloji teorisi, tarih bilgisi ve felsefi düşünceyi harmanlıyor.

Bourdieu tartışmaya akademik aklın görmezden geldiği temel önkoşulla başlıyor: Batı dillerinde okul anlamına gelen sözcüklerin ve “skolastik”in kökeni olan skhole, yani boş zaman. İnsan üstüne düşünen filozoflar ve genel olarak “skolastik eğilim”, düşünmek için boş zamana sahip olmak gerektiğini akıllarına getirmezler. Akademik aklın felsefi antropolojide yaptığı bu manidar ihmalin vahim sonuçları vardır. Bourdieu eleştiri oklarını akademik aklın kendisine olduğu kadar, “skolastik eğilim”in dışında olanlar hakkında yürüttüğü spekülasyonlara da yöneltir: Kendini özgür sanan ve ne yaptığını bilen “özne” varsayımını kıyasıya sorgularken, meslek yaşamı boyunca yaptığı çalışmaların altında yatan alternatif insan tasavvurunu sistemli bir şekilde sergiliyor. Pascal’ın yanı sıra Wittgenstein, Austin ve Dewey gibi “sapkın” filozoflar eşliğinde gerçekleşen bu serimlemede simgesel şiddet, iktidar, çıkar, zaman, tarih, evrensellik ve varoluşun sosyolojik açıdan amacı gibi temalar yeni bir bakışla ele alınıyor.

Sosyal bilimler ve felsefeyle ilgilenenlerin ilgiyle okuyacağını düşündüğümüz sarsıcı ve bir o kadar güzel bir kitap.

Giriş, s. 11-14

Normalde felsefeye bırakmayı yeğleyeceğim bazı soruları sormaya karar verdiysem eğer, bunun sebebi bu denli sorgulayıcı olmasına rağmen felsefenin bunları sormadığını düşünmem; keza, bilhassa sosyal bilimler konusunda, zorunlu olmadığını düşündüğüm soruları habire sorduğu halde bu soruların genellikle pek felsefi olmayan gerekçelerini ve bilhassa nedenlerini sorgulamaktan kaçtığını düşünmemdir. Esasında akademik aklın (Kantçı anlamdaki) eleştirisini sorgulamaların genellikle dokunmadığı bir noktaya kadar itmek ve skhole* durumunun, yani serbest ve dünyadaki aciliyetlerden azat olmuş –bu aciliyetlerden ve dünyadan azat olmuş ve serbest bir ilişkiyi mümkün kılan– zaman durumunun varsayımlarını açıklığa kavuşturmak istiyordum. Fakat filozoflar, tıpkı diğer düşünce profesyonelleri gibi, bu varsayımları kendi pratiklerine katmakla kalmamış, bunları analiz etmekten ziyade meşrulaştırmak üzere, söylemin düzenine taşımışlardır.

Felsefenin, ulaşılmalarını zorlaştırmaya katkıda bulunduğu hakikatlerin önünü açmayı ümit eden bir araştırmayı gerekçelendirmek için, filozoflar tarafından adeta düşüncenin düşmanları olarak algılanan düşünürlerin (çünkü, Wittgenstein gibi, felsefenin ilk görevinin yanılsamaları, bilhassa felsefi geleneğin ürettiği ve yeniden ürettiği yanılsamaları dağıtmak olduğunu ileri sürüyorlar) sunduğu örnekten icazet alabilirdim. Fakat, göreceğimiz gibi, benim bu düşünümleri Pascal’ın himayesi altına yerleştirmemin...

Devamını görmek için bkz.

Ali Temiz, "Akademik Aklın Eleştirisi", Dünya Bülteni Haber Portalı, 13 Şubat 2016

Pierre Bourdieu (1930-2002), 20. yüzyılın Fransız sosyologları arasında, bugün dünyada en çok tanınan ve sosyolojik yöntemi en çok tartışılandır. Habitus, simgesel şiddet, alan gibi anahtar kavramlara dayanan, yeni bir toplumsal kuramın kurucusu olan Bourdieu’nün amacı, toplumsal ilişkilerin gerçekliğini ortaya çıkararak, bu ilişkileri daha etkili biçimde eleştirmektir.

Kendisi genel olarak toplumsal hiyerarşilerin yeniden üretilmesi ve hâkimiyet mekanizmalarının yanı sıra, bireylerin toplumsal kökenleri ile tercih ve uygulamaları arasındaki ilişkiyi ele almıştır. Bourdieu’nün sosyoloji mesleği hakkında epistemolojik değerlendirmeleri; okul, kültür gibi alanlardaki araştırmalara kattığı özgün kavramlar üzerinde gerek hakkında hazırlanan dergilerde gerekse çeşitli incelemelerde sıkça duruluyor.

Bourdieu’nün sosyolojik çalışmaları kariyeri boyunca pek çok konuyla; geleneksel toplumlar, akademik dünya, medya, iktisat...ilgilendi. Ayrıca Türkiye’de son yıllarda Bourdieu’nün araştırmalarından ve yaklaşımlarından esinlenen geniş bir çevreden bahsedilebilir. Zira eserleri oldukça farklı dünya görüşlerine sahip yayıncılar tarafından neşrediliyor.

En çok satan kitapları, tartışmacı veya ana akım eserleri yanında sosyoloji klasikleri arasında yerlerini almış fakat erişilmesi daha güç eserleri dahil olmak üzere çok yönlü bir ilgi var. Gün geçmiyor ki bir Bourdi...

Devamını görmek için bkz.

Uğur Cumaoğlu, "Akademik Aklın Eleştirisi", Kitaphaber.com, 28 Mart 2016

Akıl, insanlığın kendi tarihi içerisinde her zaman en büyük sermayesi ve bununla birlikte varlığın anlamına ulaşmada onun yegâne yolu olmuştur. Evrenin düzenini anlamada ve insanın evrendeki koordinatlarını belirlemede akıl bir izlek ve insanlığın yörüngesi olmuştur. Her insan teki için akıl ayrışabilirken, aynı zamanda tüm insanlığın tecrübesi içinde birleşebilmektedir.

İnsanlığın, geçmişten günümüze bilgi yolunda tecrübe ettiği her alan, ayrı bir akıl alanı olarak isimlendirilebilmektedir. Her tecrübe birbirinden bağımsız gibi görünen, fakat birbirine sıkı bir şekilde bağlı tecrübelerin ürünüdür. İnsanlığın tarihi aklın tarihidir de diyebiliriz.

Bu büyük tecrübe içerisinde kendisine has bir geçmiş ve yöntemlerle yer edinen akıllardan biri de ‘akademik akıl’dır. Akademik akıl, kimine göre fildişi kuleden seslenen ve orada ikamet eden bir tecrübe, kimine göre ise üst perdeden konuşan ve halkın aşağı tabakası ile bağlantı kurmaktan imtina eden bir kibirdir. Kendine has bir üslubu, dili, inancı olan; çoğunlukla kendi erkini kurma konusunda bağımsız davranan, farklı erkleri yeri geldikçe de facto durumuna düşürebilen, bilginin ve görgünün tek kaynağı ve yolu olarak kendini gören bir deneyimdir. Akademik akıl içerisinde yine akademik akla karşı düşük bazlı çatlak sesler olsa da, tüm insanlığın meramını anlatacak düzeyde yüksek bir desibele ulaşamamaktadır.

Aka...

Devamını görmek için bkz.

Kahraman Çayırlı , "Farklı bir sosyoloji: Bourdieu", Taraf Gazetesi, 30 Mart 2016

Pierre Bourdieu farklı bir sosyolojinin, farklı bir sosyoloji metodolojisinin peşinde oldu hep. Sosyo-kapital, kültürel sermaye, habitus, doxa vb. kavramları kültürel alanlardaki incelemelerinin merkezinde tuttu. Benim için en az Durkheim, Marx ve Weber kadar önemli olan Bourdieu'nün umarım tüm kitaplarını Türkçe'de görürüz bir gün.

Orijinali 1997 yılında yayımlanan Méditations pascaliennes, şimdi dilimizde. Akademik Aklın Eleştirisi / Pascalca Düşünme Çabaları'nda Bourdieu, felsefeyi tarih ve sosyoloji teorisiyle bir arada düşünüyor. Sırf Pascal değil, Dewey, Wittgenstein, Austin vd. filozoflardan da destek alıyor, harmanlıyor, skolastik düşünme biçimini eleştirirken, aklın tarihsel temellerine de, toplumsal varlığa da, bedensel bilgiye de uzak kalmıyor.

Pierre Carles'nin Pierre Bourdieu hakkında Sosyoloji Bir Dövüş Sporudur [La Sociologie est un Sport de Combat, 2000] diye 146 dakikalık şahane bir belgeseli var, fırsat bulduğunuzda muhakkak izleyin derim. Sosyolojinin kuru bir bilgi yığını olmadığını, hayatın içinde olduğunu, iyi kullanıldığında, gerçekten yanınıza aldığınızda ne kapılar açabileceğinizi göreceksiniz.

Bourdieu'ye kitaplıklarınızda yer açın...

Akademik Aklın Eleştirisi, çok kıymetli ve önemli bir eser. Ancak Bourdieu'yü daha önce hiç okumayanlar için, bu şahane sosyologla ilk tanışılm...

Devamını görmek için bkz.