Kendimiz ve başkaları hakkında nasıl düşündüğümüzle ilgili incelemelerin genellikle gözden kaçırdığı bir nokta var: Yabancılar, tanrılar ve canavarlar gibi büyük muammalar insanın dünyaya bakışını nasıl şekillendiriyor? Richard Kearney yabancıların, tanrıların ve canavarların mit veya fantaziden ibaret olmadığını, bilakis kültürel bilinçdışımızın önemli bir bölümünü oluşturduğunu ortaya koyuyor.

Antik Yunan için "barbar", emperyal Avrupa için "yaban" anlamına gelen yabancı figürünün, bilinmeyenin biz değil de Öteki olduğu fikri aracılığıyla, kendi kimliğimizi nasıl tanımladığımızı gösteriyor. Canavar imgesini derinlemesine inceleyen Kearney, antik minotauruslardan ortaçağ demonlarına, oradan günümüzün postmodern düşmanlarına kadar uzanan güçlü örneklerin de yardımıyla, insan benliğinin canavarca bir tarafı olduğunu ortaya koyuyor. Bazı tanrıların bugün bile hâlâ ayakta olmasının, insan psişesinin, sonluluğumuzun ve ölümün zincirlerinden kurtulmak için nasıl yanıp tutuştuğunu gösterdiğini ileri sürüyor.

En basit korku ve arzularının dış dünyada nasıl tezahür ettiğini görmek ve bunlarla yaşamayı öğrenmek isteyenlere...

Giriş: Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar, s. 15-19

Bu hikâyenin başkişileri yabancılar, tanrılar ve canavarlar. Gözde uğrakları ise haritaların göstermediği, gemilerin demirlemediği, pusulaların şaştığı o fantazmal sınırlar. Sahipsiz bir ülke. Dünyanın bittiği yer. Rivayete göre, "vahşi şeylerin yaşadığı" uzak bir diyar. Bu öteki figürleri aklın zayıfladığı, fantazilerin yeşerdiği sınır bölgesinin sakinleridir.

Yabancılar, tanrılar ve canavarlar, bizleri uçurumun kıyısına kadar getiren aşırılık deneyimlerini simgeler. Yerleşik kategorilerimizi çökertip yeniden düşünmemiz için kışkırtırlar bizi. Malumu meçhulle tehdit ettikleri için, korku ve titremeyle, ayrılırlar çoğu zaman. Cehenneme veya cennete sürülürler ya da insan topluluğundan kovulup yabancıların ülkesine gönderilirler.

"Yabancı" figürü —xenos gibi çok eski bir kavramdan çağdaş bir kategori olan yabancı istilacıya kadar— genellikle kendilerini başkaları üzerinden veya başkalarıyla karşıtlıklarına...

Devamını görmek için bkz.

Yankı Enki, "Bu karanlık bize ait", Taraf Kitap Eki, Ekim 2012

Bundan yıllar önce Rasyonalite ve Gotik Roman başlıklı bir makale için üniversite kütüphanesinde rafları karıştırırken karşıma Strangers, Gods and Monsters başlıklı bir kitap çıkmıştı. Yazarı Richard Kearney’i henüz tanımıyordum, ancak kitabın ismi yeterince ilgi çekiciydi. İçindeki bölümlerin başlıklarında geçen kavramlar da kitabın ismi kadar davetkârdı: Hayaletler, Melankoli, Terör, Kötülük, Günah Keçileri, Kurban Etme… Sayfaları çevirdiğimde de şeytan figürlerinden Apocalypse Now filminden çeşitli sahnelere, Edvard Munch’un Çığlık’ından Dürer’in Melankoli’sine kadar sanat eserlerinden örneklerin yer aldığını görmüştüm. Kitap disiplinlerarası bir bakış açısıyla yazılmış, sosyoloji, psikanaliz ve felsefenin iç içe geçtiği, popüler kültürden örneklerle dolu bir kültür çalışması eseriydi.

Orta yol çağrısı

Heyecan verici bir isme sahip bu kitabı birkaç ...

Devamını görmek için bkz.

Şener Şükrü Yiğitler, "Habis yaratıklar külliyatı", Radikal Kitap Eki, 22 Mart 2013

“Bana ejderhaların var olmadıklarını söyledin. Sonra da onların mağarasına götürdün” diye eski bir deyiş var Batı geleneğinde. Richard Kearney biraz farklı bir tutumla daha en baştan bize yabancılar, tanrılar ve canavarların var olduğunu söylüyor, ancak bunları göstermek için bizi “vahşi şeylerin olduğu yere” götürme zahmetine girmiyor. Kilise duvarlarından sinemanın kült filmlerine, yüksek edebiyattan popüler kültüre kadar habis yaratıklar külliyatı dökümünü önümüze koyuyor. Kearney, Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar’da bizleri yabancılar, tanrılar ve canavarlara karşı daha misafirperver olmaya davet ediyor.

Günah keçisinin soykütüğüne gidildiğinde “öteki” figürünün tanımlanması konusunda çelişkili yorumlar olduğu görülür. Günah keçisi, kurban etme hukukuna uygun seçilmelidir ve elbette hem kutsal hem profan hukuk bize onu yabancılar arasında aramamızı emreder. “Öte...

Devamını görmek için bkz.

Yücel Kayıran, "Günah Keçisi, Heidegger mi?", Radikal Kitap Eki, 5 Ekim 2012

Günah Keçisi, Heidegger mi?

20. yüzyıldan sonra, “canavarlıktan” değil de “canavarlardan” veya “tanrı”dan değil de “tanrılardan” bahsetmek bir tuhaf değil mi? “Yabancılar” terimi olmasa, Tanrılar ve Canavarlar adının, antik Yunan ile Avrupa Ortaçağına ait masal veya alegorik metinler üzerine yapılmış filolojik bir çalışma olduğunu düşünebilirsiniz. Ama öyle değil. Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar, filolojik bir çalışma değil, felsefi bir irdeleme. Filolojik bir çalışma değil ama irdelediği örneklem alanını hesaba kattığımızda, felsefenin de kültürel incelemelerden etkilenmiş olduğu gösteren bir çalışma.

Kearney’e göre, yabancılar, tanrılar ve canavarlar “aşırılık deneyimlerinin” simgelerini dile getirmektedirler. Yani Kearney, bu kavramların dile getirdiği varlık durumlarını değil, tam tersine bu kavramların işaret ettiği simgelere, ...

Devamını görmek için bkz.