türkolmak Kutay Onaylı’nın ilk şiir kitabı.

..............................................................................................

yani türkolmak

bir gece vakti / çığlık çığlığa / savaş arabasında priam

oradan oraya koşan / haykıran ağlayan

oğlunun cesedi için / oğlunun katiline / yalvarmayı öğrenen

..............................................................................................

"birinci türkolmak"tan, s. 9

Emek Erez, "'Türkolmak' ya da olamamak", Gazete Duvar, 31 Mayıs 2024

Kimlik, hem politik teorilerin hem de sosyal bilimlerin en çok konu edindiği kavramların başında geliyor. Tanınma mücadeleleri açısından işlevsel olmakla birlikte kavramı sabit bir şekilde ele aldığımızda sorunlara da açık hale geliyor çünkü böyle bir durumda genellikle ezilen kimlikler bahsinde, bir topluluğu veya kişiyi kurban kimliğine hapsedip ona ıstırap çekmek dışında bir konum atfedilmediğine de tanık oluyoruz. Veyahut da kimlik bir "kredi" haline geliyor ve kavramı sorunlu duruma taşıyor. Mesela, Obama’nın başkanlığını ele alalım. Kendisinin siyah kimliğe sahip olması, siyahların yaşamında büyük dönüşümlere sebep olmamıştır. Kısacası, bir politikacının veya herhangi bir kimsenin ezilen kimlikten olması ona bu konuda "kredi" kazandırmaz ama kişiyi kimliğe yapıştıran bakış, ona bu nedenle anlam yüklediğinde her durumda sorunlu bir değerlendirmeye sebep olabilir.

Meselenin bir de egemen ulusa göre inşa edilmiş kimlik boyutu var ki bu da genellikle sorunlu. Bir ulusu temel alan tekil kimlik "hayal edilmiştir". Anderson’ın deyimiyle, "hayal edilmiştir, çünkü en küçük ulusun üyeleri bile diğer üyeleri tanımayacak, onlarla tanışmayacak, çoğu hakkında hiçbir şey işitmeyecektir ama yine de her birinin zihninde toplamlarının hayali yaşamaya devam eder." [1] Bu hayal edilmiş çoğunluk kimliğine mensubiyeti yukarıda bahsettiğimiz gibi sabit bir şekilde ele alı...

Devamını görmek için bkz.

Altay Öktem, "İddialı bir çıkış kitabı: türkolmak", Gazete Duvar, 8 Haziran 2024

türkolmak, Kutay Onaylı’nın ilk şiir kitabı ancak hem poetik hem politik anlamda iddialı bir "çıkış" kitabı bu. Temellerini tarihsel süreçlerden alıyor, usulca bugüne getiriyor ve Türkolmak kavramını geniş bir yelpazede sorgulayıp yerli yerine oturtuyor. Tüm bu sorgulamayı, şiirsel söylemden taviz vermeden, hatta şiirsel söyleme yeni bir yol, yeni bir yolak açarak yapan şiirlerden oluşuyor kitap. Şiirler demek doğru olmayabilir, aslında bölümler halinde ilerleyen tek bir uzun şiir türkolmak.

birinci türkolmak, "türkolmağın" insanın kendi gözünde "gencölmesi" anlamına geldiğini bilen yirmi beş yaşındaki bir gencin, "türkolmağa" başlama sürecini anlatıyor. Global ilişkilerin hızlı bir şekilde kurulabildiği günümüz dünyasının hamasetle çarpıştığı noktadan, o çelişkili yerden bakıyor hayata: "akşam yorgun argın işten dönerken/ gökteki bayrağa bakıp/ twitter’daki o kızı düşünmekti/ kanından blood pudding yapan". Türkolmağı sorgulamaya kalkmanın, aynı zamanda "durabilme, irkilme ayrıcalığı" olduğunu da söylemek gerek. Şiir öznesi, "ellerimdeki kan lekelerini fark edip/ yani ben bu gözleri/ hemen banyoya koşup…" diye devam ediyor söylemine. İrkilmenin ve paniğin ana nedeni bu kan lekeleri. Belki de görmenin en sert biçimi bu. İnkarın getirdiği sahte rahatlığın karşısında, yüzleşmenin doğurduğu dayanılmaz acı!

ikinci türkolmak, Yunan ve Türk mitoloj...

Devamını görmek için bkz.

Enver Topaloğlu, "Türkolmak: Kimliğinin şiirini yazmak", Artı Gerçek, 23 Kasım 2024

Onaylı’nın elli altı sayfa olarak ince, ama metin olarak oylumlu kitabında on üç parça şiir yer alıyor. Şiirlerin tek bir temayı sürdürmesi dikkate alınacak olursa kitabın tek bir şiirden oluştuğu söylenebilir.

Düşünceyi, duyguyu, algıyı, dili, sesi, sözü sarsan, silkeleyen; duyarlılığı, farkındalığı genişletip derinleştiren etki gücüyle dikkat çeken, kısaca rehavetten çıkaran şiir karşısında “heyecan” duymamak mümkün değil.

Metis Yayınları'ndan Mayıs 2024’te çıkan Kutay Onaylı (1994) imzalı türkolmak adlı ilk şiir kitabı için de benzer şeyler söylenebilir. Onaylı’nın yapıtı, şiirde yenilik, tazelik arayanlar için “heyecan” verici ve “ben buradayım” diyen bir ilk kitap.

Son söyleyeceğimizi baştan söyledik. Bunda Onaylı’nın şiirleri ve kitabı hakkında daha önce yazan Emek Erez ve Altay Öktem’in de payı var. Erez ve Öktem’in yazısındaki isabetli, kavrayıcı tespit ve yorumlar okurun önünü açıyor, şiirlerin derinlerine doğru yol gösteriyor.

Emek Erez, Gazete Duvar’da yayımlanan “Türkolmak ya da olamamak” başlıklı yazısında “Kutay Onaylı’nın türkolmak kitabında kişisel bir benlik sorgulamasının ağır bastığını söyleyebiliriz” dedikten sonra şu değerlendirmede bulunuyor: “türkolmak kitabı, metinlerarası geçişleri olan, yukarıda da bahsettiğim gibi kimlik ve oluş süreçlerine dair de düşündüren bir şiir kitabı fikrimce. Bunun yan...

Devamını görmek için bkz.

Rober Koptaş, "Herkes kendi günahlarının başına", K24, 2 Ocak 2025

Kuşaklar boyu Türk şair ve yazarların yapmadığı bir şeyi yaptı Kutay Onaylı, aynaya baktı. Hayır, kendine âşık Narcissus’un su aynasından ya da yaratıcılarımızın çok sevdiği dev aynalarından bahsetmiyorum. Kendine, kendi içine bakmak, ruhun karanlık ve karmaşık koridorlarında dolaşmak da değil kastettiğim. Şiiri de, genel anlamıyla edebiyatı da, terbiye, medenileş(tir)me, öğretme, daha kendin’ bilmezken cihanı bilip kurtarma teçhizat ve tertibatı olarak görmelerimizi geçeli çok oldu, şükür. Ama işte, bilerek Türk şairler ve yazarlar dedim; başka şeylere değil ama Türklüğe ve kendi Türklüğüne, üstünlük duygusundan istifa ederek; kahramanlaştırmadan, büyüklenmeden, düşmanlaştırmadan, hor görmeden, meydan okumadan, sanki hiç o libasın içinde değilmiş ve de kimliğin hayatımızda var oluş, işleyiş şekilleri bizim baş meselemiz –hadi baş meselelerimizden biri diyelim– değilmiş gibi yapmadan bakma dürüstlüğünü kim, hangisi, kaçı gösterdi? Zirvelerinden hangisi Türkçe mısraların ya da cümlelerin, dürüst bir aynada kimliğinin gözüne gözüne baktı, kendi hâkimliğini, başkasının mahkûmluğunu seçebildi orada; içindeki ötekiyi, yanındaki yöresindekine yaptığı haksızlığı, mevcut mebzul adaletsizliği de görecek şekilde soydu onu kabuk kabuk? Bu fazlaca cüretkâr soruları sorarken bilhassa şiirin cahiliyim, nesrin de âlimi sayılmam, o yüzden sözlerimi kolayca geri alıp kös kös yerime oturabilirim ve yanıl...

Devamını görmek için bkz.

Aytuğ Tolu, "Epiğe Karşı Etik, Aykırı Bir Rüzgâr: 'türkolmak'", Sanat Kritik, 19 Şubat 2025

“Şiir anayasaya aykırıdır” [Cemal Süreya]

1994 doğumlu Kutay Onaylı’nın ilk şiir kitabı türkolmak 2024’ün Mayıs’ında Metis Yayınları tarafından yayımlandı. Kırk dokuz sayfalık bu kitapta 13 şiir yer alır: birinci türkolmak, ikinci türkolmak diye adlandırılan başlıklar; on ikinci türk olmak ve son türkolmak diye sıralanır. Bu yönüyle merceğe alınıp irdelenen temel izlek etrafında şiir aracılığıyla tartışmaya açılan konular kitabın bir tür nehir şiir olmasını sağlar. Şiir üzerinden tarih, toplum, ideoloji, birey, kimlik tartışmalarının yürütülmesi düşünce şiirinin inşa edildiğini gösterir ki şair bunu bir tür sebeb-i telif kapsamında olabilecek şekilde ifade eder okuyucuya: “ve evet bir düşünce şiiri türkolmak/ düşüncenin kellesi vurulmuş/ duygudan ibaret olduğu yerde” (s. 23). Bu bağlamda kitapta aslında tek şiir vardır ve her başlık da bu şiirin bölümlerini oluşturur. Her bölümde Türk olmanın ne anlama geldiği, nasıl inşa edildiği; bu inşanın nedenleri ve ortaya çıkardığı tarihsel, toplumsal, bireysel kırılmalar üzerinde durulur. Şiir öznesi kendiyle yüzleşirken kendine tuttuğu aynada gördüğü aksini okuyucu üzerinden topluma ve egemen ideolojiye yöneltir çünkü tek tipleşilen yerde özgün bir suret de kalmamıştır. Bu yüzden şiir öznesinin taşıdığını iddia ettiği “günah” kendinin olduğu kadar toplumun da “günahıdır”. Bu noktada parça, bütünü yansıta...

Devamını görmek için bkz.