"Ses yazıyı ve anlamı nereye götürür? Eleştirel düşünce ne kadar titreşim, ne kadar rezonans taşır? Her metin imge ve sözden meydana geldiğine göre ses tınlar, anlam çınlar mı?

"Bir anlam arayışının taşıyıcısı olan 'mıknatıs-ses' son kertede yaşamanın gücüne ve yüküne işaret ediyor: Nefes ile düşünce arasındaki ilişki, yaşamı sürdürmek ile bilgi üretmek arasındaki devinim süreklidir. Spiral bir formdur ses. Duyup dinlenen seslerin ve imgelerin rezonansını taşıyan bu kitap da spiral bir şekilde gelişiyor ve öyle sonlanıyor. Onulmaz ses/sizlik arayışımın bir yankısı. Bu yankının vaadi olan ses/sizlik olmasa, kendi iç sesimi ve diğer sesleri dinleyecek gücü bulamazdım.

"Zerreler halinde yayılan ses bir yandan ani ve yaygındır, diğer yandan deniz kabuklarının helezonlarına yerleşmişçesine derin ve sakin. Anlam arayışı ise süreklidir. Ta ki kuşların seslerini ve kanat çırpışlarını duyacağımız kristalleşmiş bir sese, özgürlüğün baki olacağı kristalleşmiş bir sessizliğe değin." – Nermin Saybaşılı

Giriş, "Kristalleşmiş Ses/sizlik", s. 15

Bir ses kaybolacaksa kaybolmuşsa

– bir söz söylenmişse söylenecekse

Hiç duyulmamış – hiç konuşulmamış

Ne çıkar ses kaybolmuş söz duyulmamış olsun

Ne çıkar – yine duyulmuyor konuşulmuyor işte

Kelimeler anlamsız

Sesi soluğu yok – kimse düşünmüyor

Kimseler görmüyor karanlıktaki ışığı

Başka sesler var ortalıkta – o tatlı ses yok artık!

– T. S. Elliot [1]

Şu (gök)gürültülü dünyada bir nebze de olsa sessizliğe ulaşmak için yazıyorum ben. Uzak ya da yakın, alçak ya da yüksek bazı seslerin gürültülü, hatta gökgürültülü olduğunu bilerek, olmayacak bir mutlak sessizliği değil ama kristalleşmiş bir sesin/sessizliğin işitsel (sonik) tezahürlerini arıyorum. Şimdi dönüp baktığımda bu kitabın da bir ölçüde böyle bir içsel isteğin tezahürü olarak yazıldığını söyleyebilirim. Oysa ben doğadaki kuş seslerini dinlemek isterdim.

Osmanlı kuş evleri (kuş sarayları ya da kuş köşkleri) üniversitede sanat tarihi okurken seçtiğim ödev konularımdan biriydi. Her şekilde uzlaşılmaz olan ama bir şekilde beni sevdiğini bildiğim hocam Prof. Dr. Gönül Cantay şaşırmış ve meraklanmıştı: Osmanlı mimarisinin görkemli konuları dururken nereden, hangi akıldan çıkmıştı bu? O zamanlar bir sessizlik arayışı içinde olduğumu tabii ki söyleyemem. Minyatür evlere gelip giden, oya gibi işlenmiş taşların iç kuytularında dinlenen narin ve özgür kuşlara imreniyorumdur olsa olsa... Ödevim için İstanbul’u ka...

Devamını görmek için bkz.

Ümit Güçlü, "Kekeme Şiirin Mıknatıslanması", sanatkritik.com, 14 Mart 2023

Nermin Saybaşılı’nın, Mıknatıs – Ses: Rezonans ve Sanatın Politikası isimli kitabında kavramsallaştırdığı “Mıknatıs-Ses”te, sanatta ve yaşamda karşılaştığımız seslerin politik konumlanmalarına dair deşifre süreçlerini ele aldığını söyleyebiliriz.

Saybaşılı, sesin anlamsal yönünden çok fiziksel yönüne eğilerek tespitlerini yapıyor. Devlet ve toplum ya da iktidar ve iktidara maruz kalanların arasındaki sessel ilişkileri deşiyor da denebilir. Bu kitapta ses, zorunlu olarak sesi dinleyen ve sessizliği seçenlerin de politik tercihlerini görmemizi sağlıyor. Çıtırtılar, vızıltılar, gürültüler, çınlamalar, bağırmalar, susma biçimleri vs. “sessel olan” ne varsa, Mıknatıs-Ses’e dönüşüp, İktidarın büyük sesine karşı bir ses haline gelebilir.

“Dilin sözde transparanlığı flulaştığında, sesli kesintiler (öksürük, boğazı temizleme, gülme, hırıltı, hıçkırık, gurlama vb.) sözcükleri tırmalamaya başladığında, doğadaki (yaprak hışırtısı, havlama, miyavlama, rüzgâr, dalga vb.) ya da mekândaki sesler ve gürültüler (tıkırtı, uğuttu, fısıltı, gümleme vb.) anlama gebe olduğunda bir mıknatıs-ses’ten söz ediyoruz demektir.” (s.37)

Saybaşılı, incelemesinin bir yerinde Mıknatıs-Ses’i “güçsüzün seslerinde” aradığından bahsediyor. Ve bunun bir şiirde, şarkıda, gülüşte, dansta bulunabileceğini umuyor. Bu tam da Türk şiirinde “Kekeme Şiir” anlayışının örneklem alanındaki seslere g...

Devamını görmek için bkz.