Psikologlar ve psikanalistler genelde yasak hazlardan bahseder, onlar aracılığıyla insanın içdünyasını keşfetmeye çalışırlar. Yasaklar çoğunlukla arzuyu kamçıladığından, yasak hazlar hep öne çıkar, hep daha çok arzulanır. Peki ya yasak olmayan hazlar? Onların kıymetini biliyor muyuz, yoksa yasak olmadıkları için gözümüzdeki değerleri azalıyor mu?

"Bu kitap, yasak olmayan hazların yasak olanlara nazaran haz konusunda bize anlatacak daha fazla şeyleri olup olmadığını konu alıyor," diyor Adam Phillips. "Bu doğru olsaydı, fazlasıyla ciddiye aldığımız onca şey ciddiyetini yitirirdi. Yasak olanın despotluğu bir şeyleri yasaklamasından değil, bize ne yapmak istediğimizi söylemesinden gelir — yasak olanı yapmak isteriz. Oysa yasak olmayan hiç emir vermez."

İtaat, özeleştiri ve hayatın yaşamaya değer olup olmadığı gibi yakıcı meseleleri, yasak olan ve olmayan hazlar bağlamında ele alıyor Phillips. İtaatsizliğin yasak hazzının yanı sıra, itaatin yasak olmayan hazzı hakkında düşünmeye teşvik ediyor bizi. Özeleştirinin sık sık insanın kendini haksız yere mahkûm etmesi anlamına geldiğini, oysa acımasız özeleştirinin ta kendisinin bir haz, yasak olmayan bir haz olabildiğini söylüyor. Ve şunu soruyor hepimize: “Hayat katlanılmaz mıdır yoksa ondan keyif almak bize yasaklanmış mıdır? Ve şayet hayat aynı zamanda yasak bir hazsa, onu kim ve neden yasaklamıştır?"

Yasa Koymak, s. 13-16

Oscar Wilde o meşhur sözünde, “Sosyalizmin sorunu çok fazla şeyi çözmeye soyunmasıdır,” derken bize şunu hatırlatıyordu: En fazla önemsediğimiz şeylerden daha fazla önemsediğimiz şeyler daima olabilir ve hatta bir konuyu ne denli önemsersek önemseyelim, yapmak isteyeceğimiz başka şeyler daima çıkacaktır. Yani sosyalizmin kaçınılmaz olarak ürkütücü bir tarafı vardır; bizden fazlaca fedakârlık bekleyebilir. Tıpkı diğer bağlılıklarımız gibi, çok şeyi dışarıda bırakır ve reddeder. Kendimize hangi konuda izin verirsek başka bir konuda yasak koymuş oluruz. Kendimize dair bütün ideallerimiz -bütün amaçlarımız, hırslarımız ve inançlarımız- doğası gereği sınırlayıcıdır. Amaçları da budur zaten. Gelgelelim Wilde açısından, bu alabildiğine sıradan gerçekte -her şeyi yapmanın, her şeye inanmanın, herkesi sevip arzulamanın mümkün olmadığı gerçeğinde- rahatsız edici ve absürd bir seçici aymazlık vardır. Gerekli feragatlerde bulunmaya biraz fazla hevesli ...

Devamını görmek için bkz.

Melis Solakoğlu, "Kamuflajlı hazlar", Agos Kitap/Kirk, Mart 2017

Eylemlerimizi belirleyenler nelerdir; bilgi mi hazlar mı? Felsefe tarihinde iki savı da dile getiren filozoflar vardır; mesela Hobbes’a göre insanların eylemlerini belirleyen hazlarıdır, insanlar mutluluk veren hazlara yönelir acı vereceklerden ise kaçar. Eğer hazlar ortaksa çoğu insanda, rekabet başlar ve zihinsel ya da fiziksel bakımdan güçlü olan istediğini elde eder.

Peki insana mutluluk sağlayan hazlar nelerdir? En başta Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisindeki en alt basamağı oluşturan fizyolojik ihtiyaçlar sayılabilir. Bunlardan birinde uzun süreli bir mahrumiyet, insanın hem biyolojik hem psikolojik dengesini bozar. Ancak bu temel basamak başarılı geçilse dahi tatmin etmemiz gereken hazlar tükenmiş değildir ve değişen yaşam koşullarıyla birlikte elde etmek istenilenler de değişmektedir.

İtaate yasak yok

Peki, ya bu elde etmek istediklerimiz arasında bizim...

Devamını görmek için bkz.