Türkiye, Almanya, İsrail, Yunanistan, Irak ve Lübnan: Karşılaştırmalı bir bakış açısıyla bu ülkelerin milliyet ve vatandaşlığı nasıl tanımladıkları, kimin vatandaş olup kimin olmadığını nasıl belirledikleri ve bu tanım ve belirlemeleri zaman içerisinde nasıl değiştirip dönüştürdükleri inceleniyor Vatandaşlık ve Etnik Çatışma’da. Kitap gücünü tam da inceleme konusu olarak seçtiği örnek ülkelerden alıyor. Çünkü bu ülkelerin her biri ulus-devlet inşa etmenin ortak sorunlarını yaşamışlar, ulus-devlet ile etnisite, din ya da başka cemaat biçimleri arasındaki ilişkinin nasıl tanımlanacağı ve sık sık başgösteren meydan okumalara karşı tâbi nüfusun gözünde bu tanımların meşruiyetinin nasıl sağlanacağı sorusunu yanıtlamak durumunda kalmışlardır. Bu ülkelerde farklı vatandaşlık biçimleri söz konusu, ancak benzer sorunlarla karşı karşıyalar. Farklılıklar bir yana, bu ülkelerin hepsinde ulusal topluluğun kalbinde açık olsun örtük olsun etnik ya da dinsel bir kimlik yatmaktadır. Bu farklı örneklerin karşılaştırılması, ulusun inşası konusunda her birinin paylaştığı ikircikliğin (evrenselciliğe karşı dışlayıcı cemaatçilik) farklı biçimlerde ele alındığını, iç savaş’tan vatandaşlık haklarının barışçı yollarla yeniden tanımlanmasına uzanan farklı sonuçlara varıldığını gösteriyor.

Kitabın daha en baştan, örneklerini seçerken yaptığı doğru tercih –yani ideal vatandaşlığı inşa etmiş olduğu varsayılan Atlantik çekirdekten kalkıp daha Doğu’ya gitmek yerine, doğrudan problemli olagelmiş alandan örnekler seçmesi, ve onları kendi aralarında karşılaştırması– verimliliğini kanıtlıyor. Bu sayede, hem kendi yakın bölgemizi daha iyi bilme fırsatını yakalıyor, hem de Türkiye’ye özgü sandığımız problemlerin hiç de öyle olmadığını, daha çok problemlerin bize özgü yollarla yaratılmış çözümsüzlükleri olduğunu görebiliyoruz.

Sonuç: Ulus-Devlet Aşılıyor mu?, s. 173-181.

Bu kitabı başından sonuna kateden bir damar, asimilasyon ile çokkültürlülük projeleri arasındaki gerilimdir.(*) Türkiye'nin bazı değişikliklerle ödünç aldığı Fransız vatandaşlık kavrayışının öngördüğü biçimde asimilasyonu hedeflemek, farklı kültürlerin bastırılmasına, hatta yok edilmesine ve ulus-devletin bütün üyeleri üzerinde tek bir kültürel kalıbın dayatılmasına yol açabilir. Buna karşılık, bir halkın kültürel "otantikliği"ni iddia etmek, çoğu kez, sadece kan bağıyla aktarılan ve kapsamına başkalarını alamayacak bir benzersizliğin var olduğunu ileri sürmek anlamına gelir. Bu varsayımın bir ulus-devlet oluşturma çabasıyla birleştirilmesi, bir zamanlar Almanya'da olduğu gibi ve bugün hâlâ İsrail'de görüldüğü gibi, belli bir etnik ya da dini grupla sınırlı bir vatandaşlık anlayışına yol açar. Son olarak, bir yandan özcü bir "otantiklik" iddiasını koruyup bir yandan da birlikte yaşamaya çalışmak, sonuçta ulus-devlet k...

Devamını görmek için bkz.

Amed Gökçen, "Vatandaşlık ve Etnik Çatışma", Agos, 7 Eylül 2007

Haldun Gülalp’in hazırladığı Vatandaşlık ve Etnik Çatışma son yüz yıl içerisinde birçok savaş, göç, katliam ve sürgünün temel sebeplerinden biri olan ulus-devlet yaratma çalışmalarını Türkiye, Almanya, İsrail, Yunanistan, Irak ve Lübnan siyasal tarihi üzerinden ele alıyor.

Ulus-devlet fikrinin bu altı ülkede ortaya çıkışını hazırlayan siyasal ve ekonomik nedenler dışında vatandaş olmanın koşullara bağlandığı, yerine getirilemez şartlarla desteklendiği ‘hiyleli’ anlayışı da karşılaştırmalı olarak Vatandaşlık ve Etnik Çatışma’da görebiliyoruz.

Peki kimdir vatandaş? Nasıl vatandaş olunur? Doğuştan vatandaş olma şansına(!) sahip olmanın koşulları nelerdir? Osmanlı’nın Balkanlarda kaybettiği topraklarda kurulan ulus-devletlerle birlikte ulusalcı fikrin Osmanlı topraklarında da hakim kültür/güçlü seçkinler tarafından desteklendiği söylenebilir. Bu amaçla da önce bizden olmayanlar, sonra...

Devamını görmek için bkz.