E. Zeynep Güler, "Yol ve yolculuklar", Sol Kitap Eki, 12 Mart 2014

Belçikalı yazar Henry Bauchau’nun Oidipus Yollarda ve Antigone kitaplarıyla devam edelim. Oidipus’un kehanetin ağırlığı altında başına gelmeyen kalmamış, Freudyen komplekse konu olan olaylar, babayı öldürmeler, anneyle evlenmeler... Her şey gerçekleşmiş, tüm yıkıcılığıyla olmuş, bitmiş ve Oidipus Thebai’den kovulmuş ya da kendini sürgün ettirmiş. On yıl boyunca kızı Antigone ve onlara gönüllü olarak eşlik eden Klios ile birlikte yollarda dolaşıyorlar. Sonu Atina’da biten bu yolculuk, tüm yolculuklarda olduğu gibi evden uzağa ama kendi içine doğru ilerleyen, sonunda Atina’ya yaklaştıkça karmaşık bir rota oluşturarak ya da tam tersine dönen ve rotasız bir yolculuk. Tüm yolculuklar gibi acılı, zorluklarla dolu, güzel, öğretici ve ölüme doğru... Kehanetten farklı olarak kim olduğunu, ne olduğunu, ne istediğini, gücünü ve güçsüzlüğünü gösteren, öğreten bir yolculuk... Bir baba-kız yolculuğu ama aynı zamanda Oidipus ve Antigone’un, onlara eşlik eden Klios’un bazen kendi seçtikleri, bazen bir diğerinin peşi sıra giden bir yolda ilerledikleri, dönüp durdukları, çıkmaza saplandıkları uzun bir yolculuk. Sonunda gidilen mesafenin ne kadar kısa, geçen zamanın ne kadar uzun olduğunu ama insan yaşamı düşünüldüğünde o kadar da uzun olmayan bir süre içinde ne kadar çok şey yaşanmış olabileceğini söyleyen bir metin. Antigone şöyle söylüyor: “…yollardayken nereye gittiğimi bilmiyordum, bütün geçmişi işgal eden ve bütün geleceği yutan Oidipus’u izliyordum.” Sonra Oidipus kendi seçtiği sonuna ulaştıktan sonra Antigone yolunu Thebai’de doğrultuyor.

Diğer kitap, Antigone’da anlatı daha da güzelleşiyor, kıvam kazanıyor, edebi düzeyi artıyor. Yedi kapılı surlar içinde yaşayan, kendini surların içine hapsetmiş Thebai kentinin öyküsü bu aynı zamanda. Kendini içine kapattıkça, içe kapandıkça, sur dışındaki tarlalar, bahçeler terk edildikçe çölleşen bir çevrede yalnız kalan, toz fırtınaları içinde sıcaktan kavrulan kentin, Thebai’de çıkmak üzere olan, kardeşler arasında yaşanması kaçınılmaz hale gelmiş savaşın öyküsü. Thebai’deki kişiler üzerinden anlatılmış güç ve iktidar ilişkilerini, yüz yıllar boyunca edebiyatı ve sosyal bilimleri zenginleştiren, işgal eden karakterleri, insan kişiliğine, insan psikolojisinin karmaşık labirentlerine, sosyal ve siyasal ilişkilerin türlerine dair soyutlamaları yaratan kişileri ve öyküleri bir kez de Bauchau’dan, onun yorumuyla okuyoruz.

Bu kitaplar, önemli karakterler olan Oidipus ve Antigone kadar yolculuk ve yolculuğun sonunda varılan yerler hakkında. Aynı zamanda kader ve kehanetin örtücü, kapsayıcı gücü ile özgürlük ve seçme üzerine. Kehanetin gücü ya da zorluklar; engeller karşımıza çıktığında onun esiri olmayı reddedip karar verebildiğimiz ve harekete geçebildiğimiz zaman özgürüz. Uzun yolculuklar, gerçekleşmeyen aşklar sonunda sakin bir liman bulan, oraya dönmeye zorlanan Klios farklı bir karakter. Antigone ölümcül bir yük, ailesinin ve kehanetin yükünü taşımak isterken Klios hayat tarafında kalıyor, sakin eşine, kabilesine, çocuklarına, yumuşaklığa ve sevgiye dönüyor, ağlayarak. Antigone onu hayata doğru itiyor, kendinden, Thebai’den uzaklaştırıyor. Birbirlerini serbest bırakıyorlar. Serüvenin bütünü özgürce karar veren karakterler yaratıyor ya da bunu deniyor. Böylece gerçekleşmemiş bir aşkın hatırası kalıyor geriye, başka birçok şeyle birlikte büyük bir aşkın… Ya da aşk böyle bir şey, tanımak için riski göze almak gerekiyor.