Duygu Durgun, “Kendi yolunu arayan bir şair”, Cumhuriyet Kitap, 22 Temmuz 1999

Yaşadığının altını çizmek, "ben bunu yaşıyorum" diyebilmek için şiir yazıyor Bejan Matur. Yazmadığı gün yok gibi... Yazmak, onun için bir tutku, kendi deyişiyle bir "obsesyon". "Galiba şiir her zaman bir tercümedir. Dilden önce dil dışında olan bir yaşantının dile aktarılma çabasıdır. Kendi iç çatışmalarım ve dış dünyayla ilgili heyecanlarımın anaforundan ancak yazarak kurtulabiliyorum.

Bu nedenle yazmak benim için sadece şiiri oluşturmama yarayan bir araç değil. Yazarak yaşadığımın dilini kurmaya, yaşadığımın altını çizmeye çalışıyorum. Sanırım en bariz takıntım yanında defterim olmadan sokağa çıkamam. Benim için şiire malzeme olan şeyi yazmakla şiirin kendisini oluşturmak farklı süreçler. Defterlerimde biriken toparlanması ve okurla buluşabilecek rafine metinler haline gelmesi, işçilik ve eleme, matematik gerektiren bir süreç ve can sıkıcı. Yaptığım iki kitapta yer alan şiirlerin pekçoğu dergilerde yayımlanmadı. Buna gerek duymadım. Yayımlamak için heyecan oluşmuyor bende. Çünkü şiirlerin kitap bütünlüğü içinde yerlerini daha çok bulacaklarını düşünüyorum.

Bir duvarın taşlarını örmek gibi bu. Bir yapı, bütünlük kurma isteği. Şiirlerin sıralanışı, temalar, ses benzerlikleri etkiliyor bu yapının biçimini. Kapanıp bir kitaba hazırlanmak fikri bana daha heyecan veriyor. Diğer türlü şiirler dağınık halde elimden uçacakmış gibi geliyor".

Sık şiir yayımlayan bir şair değil Bejan Matur. Yazma süreci onun için uzun, yıpratıcı, kederli ve tümüyle tek başına yaşanan bir süreç. Defterlerinde biriktirdiği malzemeye yeniden dönecek gücü bulduğunda, aynı zamanda bu malzemeyi yaratan boğuntulu ruh haline de geri dönüyor. "Onları şiir haline dönüştürmek, çok matematiksel, işçilik gerektiren bir süreç benim için. Her şiirin kendi doğası duyuruyor bana nerede durmam gerektiğini, yahut hangi dizeden vazgeçebileceğimi. Şiir yazmaktan, yaratmaktan çok seçme sanatıdır. Arapça Şi'r'den gelir ve en yüksek sanat değeri taşıyan söz demektir. Bir temayı alıp sürdürmek, o temanın imkânlarını sınamak bana hep daha tatmin edici göründü. Şiir en sevdiğin dizeden dahi yeri geldiğinde vazgeçmeyi göze aldığında, ondan vazgeçtiğinde kendi tamlığına sükunetine ulaşabilir."

Çocukluğun ülkesi

Yitirilmiş bir coğrafya -belki de çocukluğun ülkesine demeliyiz- ağıtlar ve masallara, hayal imgelerine göndermelerle dolu bir şiir Bejan Matur'un şiiri. Rüzgâr Dolu Konaklar ve son kitabı Tanrı Görmesin Harflerimi sanki bu kaynaktan, çocukluktan besleniyor. Maraş'ın Pazarcık ilçesi, Maksutuşağı köyünde doğan Matur, kalabalık bir ailenin en küçük kızı olarak aynı zamanda zengin bir dil evrenine açmış gözlerini. "Evde Kürtçe ve Türkçe konuşulurdu. Babaannem hiç Türkçe bilmezdi. Dedem ise, geleneklerine çok bağlıydı. Her akşam evde mutlaka 10-15 kişi ağırlanırdı. Kimse geri çevrilmezdi kapıdan. Kalabalık bir ailede geçen çocukluktan sonra ortaokulda yatılı okula yollandım. 11 yaşımdan bu yana da hep yalnız yaşadım. Ortaokulda siyah bir radyom vardı. Oradan TRT 3'ün klasik müzik yayınlarını dinlerdim."

Rüzgâr Dolu Konaklar'da "anne", şiirinin her köşesine sinmiş sanki. Tanrı Görmesin Harflerimi ise çocuk -Tanrı ilişkisinin kol gezdiği bir kitap. Maraş'ta dünyaya gelmiş olmak; Antep'teki ilk gençlik... Bütün bunların, şiirini meydana getirirken kuşkusuz etkileri olmuş. "Ablalarım Nâzım Hikmet, Ahmed Arif, Simone Beauvoir okurlardı. onların kitaplarını okuyarak, Yunan tragedyalarıyla, Divan Edebiyatı'yla tanıştım. Daha sonra Cahit Sıtkı, Yahya Kemal, Ahmet Haşim okumaya başladım..."

Yolculuk ve sürgün duygusu

Matur'un şiirlerinin bir başka izleği de yolculuk. Gittiği her yerde yazıyor o. Rodos, Berlin, Edinburgh/İskoçya, İstanbul ve daha pek çok coğrafya, pek çok kent Matur'un şiirinde yerlerini buluyor. Çünkü gidilen her yerin, şiirine bir katkısı olduğunu düşünüyor Matur. Doğaya, sokaklara, insanlara bakıyor; onları izliyor. Bakmadan, görmeden yaşayamıyor. Tabii bir de yolculuk yapmadan... Yolculuk ve sürgün duygusu şiirinin ana izleğini oluşturuyor. "Galiba durmak bir yetenek ve ben böylesi bir yetenekten yoksunum. Ruhum sürekli bir yola doğru çekiliyor ve ilk fırsatta gidiyorum. Çocukken atlasları sevmiş olmamın etkisi belki de. Dünya haritası sanki kafamda yeniden oluştu ve ben kendi yollarımı yarattım. Hep bir merak ve istekle.

Kitapta bazı işaretler var nerede yazdığıma dair. Şuna açıklık getirmeliyim, o şiirlerin çoğu değişik ülkelerde yazıldı fakat hepsinde belirtmedim. Çünkü, bana göre yer adı, olmazsa olmaz olduğunda, şiiri tamamlayacak, ona başka bir çağrışım katacak olduğunda önem kazanıyor. Örneğin Sonsuzluk Bilgisi'ni Berlin-Potsdam adını vermeden de yayımlayabilirdim fakat, bunu belirtmiş olmakla tarihi arka planın bilgisini de şiire katmış oldum. O tarihi arka plan şiiri güçlendirmesede şiire bir açıklık ve zenginlik katıyordu. Yoksa, Paris'te Brüksel'de Londra'da yazılmış şiirler de vardı fakat, yazıldığı yerin belirtilmesi şiire bir şey katmıyordu. İskoç tarihini bilen birisi için, "Ağaçların Hayatı" şiiri başka bir anlama gelebilir."

Bejan Matur şiir yolculuğunun henüz başında ama "daha şimdiden o kadar çok ülke görmüş o kadar çok insan tanımış ve insanı anlamaya dair o denli önemli bir mesafe katetmiş ki" diye düşünüyor insan. "Bana tanıdık olan kendi kişisel deneyimim. Şiir yayımlandığı andan itibaren bana da yabancı ve okurla her buluşmasında yeniden üretiliyor. Kitabın artık kendi hayatı, yolu var. Bana heyecan veren, tek tek insanların bu şiirle karşılaşmasından doğan farklı hikâyeler, yaşantılar. Yayımlamak bu nedenle önemli benim için..."