Giriş, s. 9-10

Filmleri düşünceyle, kuramla kesip parçalamanın onlardan aldığımız tadı kaybettirdiğine inanan çok. Bazı iyi yönetmenler bile katılıyor bu yalana. Film bir bütündür bölünemez, diyorlar. Filmleri dokunulmaz kılan, kutsallaştıran tarafı bir yana, seyirciler olarak film seyretmekten aldığımız zevki alıp nerelere götürdüklerini, hangi derin kuyulara iple bağladıklarını sorma hakkımızı da elimizden alıyorlar. Burada buna itiraz edeceğim. Filmleri, filmlerden öğrendiğim yöntemle kesip parçalara ayırıp, bu parçalar arasında, uyandırdıkları duygu ve düşüncelerden yola çıkarak bağlantılar kuracağım. Bu bağlantılar filmlerin bize etik varlıklar oluşumuzu hatırlatma, seçim yapmaya zorlama, zevk ve yanılsamaları üstlenme sorumluluğumuzla (yeniden-) tanıştırma, bizi başka bir dünyaya değil bu dünyadaki başkalıklara inandırma kabiliyetleri ve güçleri üzerinden olacak.

Filmleri ses, bakış, uzam, zaman, renk, mizansen, beden, alan, alan-dışı gibi parçalara ayırıp, her birinin özerk bir biçimde hareket ettiği anlara odaklanacağım. Çünkü sinemanın bu unsurlar arasında süreklilik ve bütünlük kurduğu yerleşik gerçeklik düzeninin bozulmasının, sinemanın etik ve politik kabiliyetini ürettiğini düşünüyorum. Filmler gündelik gerçekliği kesinti ve bozulmaya uğrattıklarında, gündelik gerçekliği çıplak gözle görmemizi sağlayarak değil, başka türlü gördürebilen mercekler ve gözlükler icat ettiklerinde, bizi ikamet ettiğimiz yerden koparabilecek etik karşılaşmalara imkân verebiliyorlar. Bu karşılaşmaları, sinemanın gerçeklikle sahip çıkmamız gereken sakat ilişkisine, sinemanın parçalara ayırdığım yüzeylerine ve temsil politikalarına odaklanarak tartışacağım.

Alain Resnais’nin Geçen Yıl Marienbad’da (L’Année Dernière à Marienbad, 1961) filminde ses, geçmişin kuytu köşelerine girerek yaşanmış bir olayı yeniden ele geçirmeye çalışıyordu; görüntü ise sürekli bunu yapmanın başarısızlığına geri gönderiyordu bizi. Sinemanın iki ana yüzeyi arasındaki bu ayrışma ve bölünme, sinemada yüceltimin kristal bir formu gibidir. Bir şey, burada geçmiş, daha üst, daha kutsal, bayağı olandan sıyrılmış yüce bir yere yerleşmiyor da kendisi değişime uğruyor; bir fazlalıkla, bir bozulmayla, bir kesintiyle ya da bir bütün olamayarak karşımıza çıkıyor. Kendisi olarak değil de bir kırılmayla. Bakma ve işitme eylemi her zaman sınırlarla ve kendimizi konumlandırma biçimimizle işliyor. Kat buradan ortaya çıktı: Temsilin şiddetiyle sinemanın kesme eyleminin birlikte düşünülmesinden. Kitap boyunca çokça kat göreceksiniz. Sinemanın kesmesi, kesip çıkarması. Kesintiye uğratma. Bir yüzeyde açılan kesik ve katlanmalar. Kendini bir bütün olarak dayatan gerçekliğin kat yerleri. Bir düşüncenin ya da fantazinin kat edilmesi. Duygusal ya da zihinsel bir ifadenin belirli bir istikamette ilerlerken birden fazla parçaya bölünüp katlanması. Şimdi’nin zaman ve uzamının başka zaman katlarına, başka var olma biçimlerine açılması. Keserek, katlayarak, eksilterek, bir bütünün yokluğuyla yüceltme. Bu biçimiyle sinemada yüceltimin ahlaki ilkelerle, başkaları için fedakârlık yapmakla, çilekeş bir cefakârlıkla değil, öznenin kendine, kendisinin başkalaşımına dayalı bir etikle güçlü bağları vardır. Seyircinin mazeretsizce ve bütünüyle sorumlu olarak kendi zevk ve yanılsamalarını tanıması ve üstlenmesiyle. Sinemanın bu tür bir başkalaşıma, çoğu zaman hikâyeyi askıya alarak, biçim yoluyla nasıl yol verdiğini araştırıyorum burada. Ufuksuz bir dünyada, birbirimize dokunmaya ve komşu olmaya devam etmenin sinemadaki tezahürlerinin görülebilir, işitilebilir ve düşünülebilir olanın manzarasını nasıl değiştirebildiğini anlamaya çalışıyorum. Bakışımızı değiştiren duyguların coğrafyasını, üzerinden biraz kazıyıp eşeliyorum.