Ortadoğu devletleri nasıl oluyor da otoriterlikten çıkamıyor, bir demokrasi haline gelemiyor? Bu rejimlerde iktidar gücünü nereden alıyor? Nasıl bir analiz bu rejimleri anlamamıza daha fazla yardımcı olabilir?

Ortadoğu’daki otoriter rejimler hakkında geniş bir sosyal bilimler literatürü var. Ancak bu araştırmalar, ister İslam ve demokrasi ilişkisini ele alan çalışmalar olsun, ister geleneksel kültür analizleri olsun, genellikle özcülükle, kültürü şeyleştirme ve kültürü bağımsız bir değişken gibi ele alma türünden zaaflar taşıyorlar. Ortadoğu’da Devlet ve İktidar, bu literatürün eleştirel, karşılaştırmalı bir incelemesini yaparak, otoriter rejimlerin toplumsal kaynaklarını, siyasal stratejilerini, şiddet ve güçlü güvenlik aygıtlarının rolünü, sürekliliğin sağlanmasındaki araçları, meşruiyet yaratma ve rıza üretme politikalarını ele almaktadır.

Erdem Demirtaş’ın kitabı, Ortadoğu’ya bakışların ele alındığı yetkin bir düşünce tarihi gibi okunabilir. Ama daha önemlisi, Türkiye gibi demokrasinin asgari müşterekleri üzerinde toplumsal ve siyasal bir uzlaşının bulunmadığı ya da zayıf olduğu ülkelerde, iktidarların otoriteryanizme kaymasının ne kadar kolay olduğunu göstermesi açısından çok kıymetli. Otoriter rejimleri incelemek, demokrasinin içinde barındırdığı otoriterleşme eğilimlerine de ışık tutuyor ve bizi demokrasiye sahip çıkmaya ve geliştirmeye davet ediyor.

Giriş bölümünden, s. 13-15

Tunuslu Muhammed Buazizi, 26 yaşında yeni mezun, genç bir mühendisti. Eğitimine uygun bir iş bulamadığından, evine ekmek götürebilmek için sokaklarda meyve-sebze satıyordu. Daha önceleri, tezgâhına birkaç kez polis tarafından el konulmuştu. 17 Aralık 2010 günü polis Buazizi'nin tezgâhına yeniden el koymak istedi. Buazizi karşı koymaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Polisten hakaret gördü ve dayak yedi. Kendisine yapılanları hazmedemeyen Buazizi, aynı günün akşamı sokak ortasında üzerine benzin dökerek kendini ateşe verdi. Birkaç gün sonra bir başka işsiz genç adam, Lahseen Naji, "sefalete, işsizliğe hayır" diye bağırmak için çıktığı elektrik direğinde elektrik kablolarını tutarak hayatına son verdi. Aynı günlerde başka intihar haberleri de gelmeye başlamıştı. Hayatlarına son vererek, yapılabilecek en büyük siyasal başkaldırı eylemini gerçekleştiren bu gençlerin yaktıkları isyan ateşi birkaç günde bütün Tunus'a, birkaç haftada Mısır,...

Devamını görmek için bkz.

Neşe İdil, "Burası Orta Doğu sinyorita", Taraf Kitap, Mayıs 2014

Günün herhangi bir zamanında, herhangi bir haber kaynağına bakıldığı zaman, Ortadoğu’da yaşanan bir felaketin görüntülerine rastlamak mümkün. Patlamalar, bombalamalar, toz bulutları içinden kaçmaya çalışan insanlar, feryatlar... Enkazlarla dolu, gri, öfkeli, hırçın bir bölge Ortadoğu. Yıllar boyu iktidarı sayısız kaynak ve yöntem yardımıyla ellerinde sımsıkı tutan hükümdarların yönetimleri altında, silah seslerini ve sokak çatışmalarını kanıksamış insanların coğrafyası. Hiçbir şekilde ifade özgürlüğü olmayan, isteklerini herhangi bir kanalla iletemeyen, konuşma hakları ellerinden alınmış, korkuyu uzuv haline getirmiş, hapsedilmiş insanlarla dolu kentlerin coğrafyası Ortadoğu. İstihbarat servislerinin terör saltanatı nedeniyle, sokaklarda veya evlerinde kontrol mekanizmalarını güçlendirmek zorunda kalmış insanların bölgesi.

Büyük yıkımların doğuşu

Bu şartlar göz önü...

Devamını görmek için bkz.