Bir yandan aydınlanma rasyonalizminin, diğer yandan dinsel gelenekler ile demokrasi talebinin kıskacı altında, bugün dünyayı nasıl düşünmeli? Doğu'da ve Batı'da bilinci mesken tutan "varlık halleri" neler? Avrupa'nın Doğu üzerindeki etkilerini analiz eden Daryush Shayegan yeni bir "göçebe düşünce" tanımlıyor – uygarlıkları karşı karşıya getirmeyen, siyasal önyargılarla şekillenmiş kafa karışıklıklarına son veren ve dünyayla ilişkimizde meydana gelmiş değişimleri sorgulayan yeni bir düşünme biçimi...

Türkçede bir klasik haline gelmiş etkili kitabı Yaralı Bilinç'te "dinin ideolojikleşmesi"ni vurgulayan Shayegan'a göre, düşünme pratiği felsefeyle sınırlanamaz, başta edebiyat olmak üzere her türlü yaratımı kapsar. Bunun için yazar dikkatini sözgelimi Şirazlı Hafız'a, Batı-dışı sanata ve Tahran şehrine yöneltiyor. Batı-dışında felsefenin varlığını, sanat düşüncesini ve Heidegger gibi bir filozofun İran'da okunma biçimini tartışıyor.

Melez Bilinç'te, Doğu-Batı ilişkisini düşüncesinin odağına yerleştirmiş bir düşünürün entelektüel yolculuğundan kesitler bulacaksınız.

Önsöz: Arap Dünyasının Uyanışı, s. 9-17

Burada sunulan metinlerin çoğu, Arap-İslam dünyasını tepeden tırnağa sarsan olaylar öncesinde yazılmıştır. Beni bu yazıları güncelleştirmeye iten de, Tunus ve Mısır'da estikten sonra başka Arap ülkelerine dalga dalga yayılan başkaldırı ve özgürlük rüzgârı oldu. Ama "Yeşil Hareket"in —yani, İran'daki Haziran 2009 seçimlerini izleyen heyecan verici protestoların— tanığı olduğumdan, bu ülkelerdeki siyasi rejimlerin ve sivil toplumların iki paralel dünya oluşturduklarının; bu dünyaların da, birbirleriyle buluşamadıkları gibi, aksine ters yönde evrildiklerinin ayırdına varmıştım. Bir taraf ne kadar büzüşür ve kendini yekpare bir bütün gibi sunarsa, öteki taraf da —sivil toplumları kastediyorum— o kadar çeşitlenmekte, açılmakta, karmaşıklaşmakta, —Gilles Deleuze'ün önem verdiği kavramı kullanırsak— "rizomatik" hale gelmektedir.

Zaten birbirlerinden çok farklı olan bu ülkeleri karşılaştırmaya başlandığı vakit, hep bir ilk tespite...

Devamını görmek için bkz.

Yücel Kayıran, “Mozaik değil, melez bilinç”, Radikal Kitap Eki, 27 Eylül 2013

Shayegan, Arap ve İslam ülkelerindeki protestoların mozaik olana değil, melez olana bir isyan olduğunu söylemekte. Melez olanın ne olduğunu ise kitabın okunmasına bırakmak gerekir.

Slavoj Zizek, Gezi Direnişi nedeniyle kaleme aldığı “Cennet Sorun” başlıklı yazısında, (Direnişi Düşünmek: 2013 Taksim, Gezi Olayları, Monokl Yayınları) şöyle bir analizde bulunur: “Protestoları Müslüman sessiz çoğunluk tarafından desteklenen İslamcı otoriter düzene karşı seküler sivil toplumun ayaklanması olarak sınırlandırmamak elzemdir: resmi karmaşıklaştıran şey protestoların anti-kapitalist tepkisidir (kamusal alanın özelleştirilmesi) –Türk protestolarının temel ekseni, otoriter İslamcılık ile kamusal alanın serbest piyasacı özelleştirilmesi arasındaki bağdır.” Zizek’in, Gezi Olayları’na ilişkin bu durum-tanımıyla, Daryush Shayegan’ın, Melez Bilinç

Devamını görmek için bkz.

Ruşen Çakır , ''Gezi ruhunu hâlâ anlamayanlara birkaç ipucu '', Rusencakir.com, 15 Eylül 2013

İranlı düşünür Daryush Shayegan’ın ''Yaralı Bilinç'' adlı kitabı (Çeviren Haldun Bayrı) 1991 yılında Metis Yayınları tarafından basılınca hem sol, hem de İslami entelektüel çevrelerde geniş bir ilgi görmüştü. 6 yıl sonra İran’a ilk kez gittiğimde ilk söyleşimi onunla yapmış ve reformcu Muhammed Hatemi’nin cumhurbaşkanı olmasından duyduğu sevinci görmüştüm. Ancak ülkesinin geleceği hakkında çok da umutlu değildi ve galiba haklı çıktı.

12 yıl sonra, yine Metis, yine Haldun Bayrı çevirisiyle yeni bir Shayegan kitabı yayınladı: Melez Bilinç. Kitapta Shayegan’ın değişik tarihlerde kaleme aldığı, yine “geleneğin ideolojikleşmesi”, “tarihte tatil”, “kültürel şizofreni” gibi kavramları tartıştığı yazıları yer alıyor. Ama ben bugün kitabın “Arap dünyasının uyanışı” başlıklı önsözüne değinmek istiyorum. Çünkü yazarın 2009’da İran’da seçimlerdeki usulsüzlüğe...

Devamını görmek için bkz.