Sohn-Rethel, Frankfurt Okulu'nun Adorno, Bloch gibi temsilcileri başta olmak üzere Batı Marksizminin önemli isimleriyle temasını hep sürdürmekle birlikte, bu geleneğin "kültür-odaklı" eğilimlerinin dışında durmuş ve kendini Marx'ın siyasal iktisat eleştirisini kültür ve bilgi alanlarını da kuşatacak şekilde genişletmeye adamış son derece özgün bir düşünürdür.

Karatani'nin Transkritik'inden hatırlayacağınız bir amacı var bu kitabın: Kant'la Marx arasında bir bağ kurmak istiyor. Ancak Karatani'den farklı olarak Sohn-Rethel'in Marx'ın iktisat eleştirisiyle bir arada düşünmeye çalıştığı Kant'ın etiği değil, epistemoloji eleştirisi. Felsefenin ve bilimin kavramsal düşünme biçiminin izlerini, "meta soyutlaması"nda arayabileceğimizi gösteriyor. Kitabın yeniliği de burada: Soyutlamanın tarihsel bir sürecin aracı olduğu, insanın fikirleriyle değil, eylemleriyle ortaya çıktığı düşüncesinde.

Sohn-Rethel buradan hareketle kapsamlı bir bilim eleştirisi geliştiriyor: Eğer teknolojinin topluma değil de, toplumun teknolojiye hâkim olmasını istiyorsak, bilimin kökenleri ve mantığı itibariyle toplumsal tarihe bağlı olduğu gerçeğini teorik bir önkoşul olarak ortaya koymamız gerekir. Ama biliyoruz ki bilim, zihin emeğiyle kol emeği arasındaki gitgide derinleşen uçurum nedeniyle kendi toplumsal kökenlerini göremez hale gelmiştir.

Mavi yakalı - beyaz yakalı işçi ayrımının gittikçe daha fazla sorgulanmaya başladığı günümüzde mutlaka yeniden okunup değerlendirilmesi gereken bir klasik.

Önsöz, Alfred Sohn-Rethel, s. 11-14.

Bu inceleme Marksçı anlamdaki altyapı-üstyapı ilişkisini ele alıyor. Bu da büyük oranda yeni bir saha açmak demek. Marx ve Engels, tarihin, üretim ilişkileri ve üretim güçlerinden müteşekkil genel mimarisini, ve bu ikisinin birlikte nasıl üstyapı olan bilinç için maddi bir altyapı teşkil ettiğini açıklığa kavuşturdular. Ancak bize altyapıdan üstyapıya doğru uzanacak merdivenin bir taslağını bırakmadılar. Burada bizi ilgilendiren işte tam da bu merdiven, ya da en azından kabaca onun özgül biçiminin iskeleti. Aynı metafordan devam edecek olursak, merdiveni altyapıda sağlam bir temele dayandırmak gerekiyor ki meta üretimine dayalı toplumlar söz konusu olduğunda bu da ancak metanın kendisinin biçimsel bir analizi ile mümkün. Gelgelelim bu analizin, ona yüklemeyi düşündüğüm ağırlığın tümünü taşıyabilmesi için, büyük oranda genişletilip derinleştirilmesi gerekiyor. Marx'ın siyasal iktisat eleştirisini taşımak için bu çerçeve yeterli olmuşt...

Devamını görmek için bkz.