Hatırlıyorum, gazeteci Yahya Koçoğlu'nun, Metis Siyahbeyaz dizisinde daha önce yer verdiğimiz Azınlık Gençleri Anlatıyor başlıklı röportajlarının devamı ve tamamlayıcısı niteliğinde. O röportajlar azınlık gençlerinin sorunlarını dile getirmeyi amaçlıyordu. Hatırlıyorum ise gayrimüslimlere yönelik olarak cumhuriyet tarihi boyunca sürdürülmüş politikaların bireysel hayatları ne şekilde etkilediğini gözler önüne seriyor.

Altmış yaşın üzerindeki Rum, Ermeni ve Yahudi on beş kişinin hayat hikâyeleri ve tanıklıkları yer alıyor kitapta. Yakın tarihte azınlıkların yıkımına ve göçlerine neden olan Varlık Vergisi, 20 Kura Askerlik, 6-7 Eylül gibi olaylara dair yakın tanıklıklar bunlar.

Hatırlıyorum, Türkiye'de farklı dil, din ve kültürle varolabilmenin güçlüklerini ve her şeye rağmen bu toprakları kendi yurtları olarak benimsemiş gayrimüslim vatandaşların hayatta kalma direncini anlatan önemli bir çalışma.

“Kitaba Dair”, s. 7-11

Bu kitap, 2001'de yine Metis Siyahbeyaz'da yayımlanan Azınlık Gençleri Anlatıyor kitabının devamı olarak düşünülmeli. O kitabın amacı Türkiye'de yaşayan Ermeni, Yahudi, Rum ve Süryani gençlerin, toplum içinde karşılaştıkları davranışları ortaya çıkarmaktı. Kitap, en küçüğü 22, en büyüğü 38 yaşında olan 46 gençle konuşularak hazırlanmıştı. Kitabın tarihsel bilgiler verilen bölümünde de son yüzyılda, Türkiye topraklarındaki gayrimüslim nüfus azalmasının nedenleri anlatılmıştı.

Elinizdeki çalışmanın amacı ise 60 yaşından büyük Ermeni, Yahudi ve Rum Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yaşadıklarına ışık tutmak. Çünkü bu kişilerin geçmişleri geleceklerinden uzundu. Bu çerçevede 1916 ile 1942 yılları arasında doğmuş 15 kişiyle görüşüldü. Görüşülen kişilerin en yaşlısı “Edirne 1333” (Miladi 1915) doğumlu İlya Beyar, en genci ise 1942 doğumlu adının açıklanmasını istemeyen bir Rum.

Bu çalışmada görüşülen kişilerden, doğdukları günden ...

Devamını görmek için bkz.

Sarkis Çerkezoğlu, "Her Şeyi Türk Yaptınız, Solu Bari Türk Solu Yapmayın", s. 36-52

Eski tüfek komünist. Bu nedenle söyleşide, kendi yaşadıklarından çok geçmişte babasının, amcasının, ailesinin yaşadıklarını anlatmayı tercih etti. İki kez görüştük ve ikincisinde kayıt yaptım. 1916'da Suriye sınırları içinde Halep yakınlarındaki Cabul'da doğdu. Çünkü annesi "sürgündeydi". Karaman'dan tehcire gönderilen ailesi, 1920'li yılların başlarında yeniden Karaman'a döndü. Ancak ikinci kez sürgün edilince Ereğli'ye yerleşti. Aile Ereğli'de halen süren bir dostluk geliştirdi. Babası çok büyük paralar kazanan bir tüccardı. Öyle ki bölgede Çerkezoğlu pazarlığı adıyla bir ticari deyim amcasının üzerinden yaygınlaştı. Her gün olmasa da hâlâ çalışıyor. Geçimini marangozluk yaparak sağlıyor. 6-7 Eylül olaylarını anlatırken sonradan söyleşi yaptığım Mari Tomasyan' ların evinde oturduğunu öğrendim. Eğer tarih, iplerin birbirleriyle bağlanmasıyla dokunacak kumaşsa, bu tesadüf, bir ilmeğini o...

Devamını görmek için bkz.

Çerçeve, "1915 Ermeni Tehciri", s. 24-28

Birinci Dünya Savaşı'nın başından itibaren Doğu'da Ruslarla savaşan Osmanlı İmparatorluğu, sürekli toprak kaybetti. İmparatorluğun yaklaşık 150 yıldır süren toprak kayıplarına tahammülü kalmamıştı ve Van'ın Rusların eline geçmesi bardağı taşıran son damla oldu. Van ayaklanması öncesinde Ermeni çetelerin Müslüman köylere baskın düzenlemeleri sıklaşmış ve bu baskınlarda binlerce Müslüman yaşamını yitirmişti. Rus ordusu, Ermeni gönüllüler öncülüğünde Van ve Bitlis yöresinde köyleri basarak Müslümanları katletmiş ve evlerini yağmalamıştı. Birçok köylü bu nedenle evlerinden kaçmış ve "kesilmekten" kurtulmuştu. Bu bölgede sağ kalabilen Müslümanlar, Türk ordusunun geri çekilmesi sırasında orduyla birlikte kaçanlardır. (Justin Mc-Carthy, Ölüm ve Sürgün, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1998, s. 208.)

Van'ın düşmesinde bölgedeki Ermenilerin parmağının da olduğunu düşüncesiyle önde gelen Ermeni aydınlarını tutuklayan İttihat ve Terak...

Devamını görmek için bkz.

Doğan Hızlan, “Azınlık Hayatları”, Hürriyet, 22 Şubat 2003

Rum, Ermeni ve Yahudilerin, Türklerle bazen bir arada yaşamalarının, iktidarların dürtüsüyle ve siyasal rüzgarlarla bazen de bir arada yaşayamamalarının tarihi. Ailelerin anlattıklarının, yakın tarihimizdeki azınlaklar meselesi için önemli tanıklıklar olduğunu bu kitap gösteriyor. Çoğu bu ülkeyi kendi vatanları olarak görmüşler, öyle algılamışlar. Kitabı okurken, bazı dönemlerde azınlıkların ya da gayri müslimlerin çektikleri eziyetleri de öğreniyorsunuz. Varlık Vergisi, 20 Kura Askerlik, 6-7 Eylül gibi olaylara da tanıklık yapmış bu kişilerin, yakın tarihi doğru yorumlamamızda yardımcı olacağı kanısındayım. Sarkiz Çerkezoğlu'nun söyledikleri, siyasetçilerin hatalarını yansıtması açısından üzerinde durmaya değer:

‘‘Ben bu nedenle hiçbir zaman Türk halkını suçlamıyorum. Yani genelleme yapamıyorum ama iktidarlardan soracak çok şey var. O İttihatçılardan, o Sultan Hamit'ten.... Onlar katliamlarının sorumlusu, ...

Devamını görmek için bkz.

Kerem Öncül, “Hatırlıyorum: Türkiye’de Gayrimüslim Hayatlar”, Virgül, Sayı 60, Mart 2003

Gazeteci Yahya Koçoğlu’nun daha önce aynı yayınevinden çıkan Azınlık Gençleri Anlatıyor kitabının devamı niteliğindeki bu kitapta 60 yaşın üzerindeki Rum, Ermeni ve Yahudi on beş kişinin hayat hikâyeleri ve tanıklıkları yer alıyor. Kendileriyle söyleşi yapılanlar yaşları itibariyle Varlık Vergisi, 6-7 Eylül olayları, mübadele, 20 kura askerlik gibi olaylardan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenen, bu olayları yaşayan insanlar. Söyleşilerin arasında, söz konusu olaylara ilişkin kısa bilgiler de kitabın içine serpiştirilmiş. Tarih diye bilinegelen olayların insanların hayatında nasıl yer ettiğini görmek için okumalı: Sadece acılar değil, ilginç ve eğlenceli anılara da rastlanıyor kitapta.