İslam-siyaset ilişkisinin önemli bir veçhesini oluşturan “yapılı çevre” tartışmalı bir konu olagelmiştir. İlk kez 19. yüzyılın başlarında şarkiyat incelemeleriyle karşımıza çıkan “homojen” İslam kenti imgesi, Edward Said’in çığır açıcı Şarkiyatçılık’ının ardından sorgulanmaya başladı. İslam dünyasındaki kentlerin çeşitliliğini dikkate alan çalışmalarla birlikte geleneksel-modern karşıtlığına dayanan hâkim görüş büyük ölçüde terk edildi. İslam ile yapılı çevre arasındaki ilişki, ilkinin görünürlüğünün ve siyasi nüfuzunun önemli ölçüde arttığı günümüz dünyasında ise başka bir araştırma sorusunu gündeme getiriyor: Bugün İslamdan ziyade İslamcılığın yapılı çevrenin biçimlendirilmesinde nasıl bir rol oynadığı (keza yapılı çevrenin de İslamcılığı nasıl şekillendirdiği) üstüne düşünmemiz gerekiyor.

Milletin Mimarisi bu noktadan hareketle Türkiye’nin son yirmi yıldaki dönüşümünü analiz ediyor. AKP iktidarının bir (yeniden) ulus inşası projesi olarak ele alınması gerektiğini öne süren Batuman, bu çerçevede ne tip mekânsal stratejilere başvurulduğuna ve hangi kentsel biçimlerin üretildiğine odaklanıyor; yapılı çevrenin toplumsalın kurucu unsurlarından biri olduğu öncülünden hareketle, siyasetin mekânsal inşasını ortaya koymaya girişiyor. Kentte yerleşik olan ve mekânsal biçim ve ölçeklerle tanımlanan talep, çelişki ve mücadeleleri anlamak için, mekânsal ile toplumsal arasındaki etkileşimleri dikkatle analiz ediyor.

Son derece güncel bir kitap: Batuman, bir siyasal rejimin kentsel ve mimari biçimlerle nasıl yeniden şekillendiğini süreç devam ederken betimlemek gibi zorlu bir girişimi başarıyla gerçekleştiriyor.

Önsöz, s. 11-14

Ankara'ya ilk kez 1993’ün sonlarında, mimarlık öğrenimime başlamak üzere geldim. Bundan sadece birkaç ay sonra, büyükşehir belediyesi ilk defa İslamcı bir yönetime geçti. Dolayısıyla kentte bundan sonra gerçekleşen tedrici dönüşümleri ilk elden gözlemleme ve deneyimleme imkânım oldu. Bir yandan, bizlere mimarlık fakültesinde ne kadar kıymetli olduğu öğretilen cumhuriyet başkentinin yapılı çevresine yönelik yıkıcı müdahaleleri gözlemliyordum. Bir yandan da kent merkezinde öğrenci yaşantısının önemli bir boyutunu oluşturan boş zaman faaliyetlerine evsahipliği yapan mekânların azalışını deneyimliyordum. Belediyenin politikalarından ne kadar rahatsızlık duyduğumu, bu konu üstüne sık sık düşündüğümü hatırlıyorum: Bu müdahaleler ne ölçüde belediye yönetiminin İslamcı karakterinin neticesiydi?

Ankara’ya, başka yerlerde geçirdiğim yılların ardından 2009’da tekrar geldim. Aradan geçen yıllar boyunca yapılan tüm seçimleri kazandığı...

Devamını görmek için bkz.

Yağız Alp Tangün, "Yeni Türkiye’de politikanın mekânsal kullanım kılavuzu", K24, 24 Ekim 2019

Mekân, içinde yaşayıp üstünde dolaşıyor olmamıza karşın gündelik hayata sinmiş siyaset bağlantısını çoğu zaman kaçırdığımız önemli bir başlangıç noktası aslında. Geriye çekilip biraz daha gözlerimizi kısıp mekân ve siyaset arasındaki güçlü ilişkiyi netleştirmek üzere bir yandan toplumsal yaşamın nasıl düzenlendiğini hayal etmeye başlayabiliriz. Toplu konutlar, hastaneler, sokaklar, adliye sarayları, camiler, havaalanları, meydanlar salt teknik çizimlerin uygulamaları değildir; özellikle kamusal mekânlar tarihe ve kültürel değerlere referanslı çeşitli sembollerle kuşatılan temsil kapasitesi yüksek mekânlardır.

Mekânın hem büyüleyici gücü hem de toplumsal düzenlemeyi ve denetimi sağlayan işlevi pekâlâ onu inşa eden siyasetin mekânsallığıyla birlikte düşünülebilir. Bülent Batuman’ın, Şahika Tokel çevirisiyle Metis Yayınları’ndan çıkan Milletin Mimarisi isimli çalış...

Devamını görmek için bkz.