Günümüzde birçok toplumsal hareket artık “müşterekler”in savunulması veya yeniden kurulması etrafında gelişiyor. Türkiye’de öncelikle HES-karşıtı mücadelelerde hayati ve acil bir anlam kazanan bu kavram, özellikle Gezi direnişinin ardından sadece mahalle evlerinde veya kent bostanlarında değil, toplumsal muhalefetin birçok bileşeni için de ufuk açıcı ve vazgeçilmez bir dayanak haline geldi.

Gelgelelim dünyada “müşterekler” kavramının tarihsel olarak izlediği seyri ve kavram etrafında gelişen tartışmaları daha iyi anlayabilmeyi sağlayacak literatürün önemli bir kısmı dilimize çevrilmiş değildi. Literatürde en çok tartışma ve itiraz konusu olmuş Hardin’in “Müştereklerin Trajedisi” yazısı, müşterekler hakkında geliştirdiği kavramsal çerçeve sayesinde Nobel ödülü kazanmış Ostrom’un “Müşterekleri Yeniden Tanımlamak” metni ve alanın en önemli kuramcılarından “otonomist” De Angelis’in metinleri gibi kurucu metinleri içeren elinizdeki derleme bu eksikliği giderme yolunda atılmış bir adım. Kitapta bu kurucu metinlerin yanı sıra su müşterekleri, kentsel müşterekler ve müştereklerden yola çıkan toplumsal hareketleri dünyadaki ve Türkiye’deki çeşitli örnekler üzerinden tartışma konusu yapan önemli yazılar da bir araya getiriliyor.

Hem müştereklere dair farklı kavramsal çerçeveleri eleştirel ve karşılaştırmalı bir yöntemle tartışmayı, hem de ekonomi-politiğin güncel meselelerine bu çerçevelerin ne tür açılımlar getirdiğini yorumlamayı amaçlayan bu derleme, sadece “alandaki” aktivistlere değil, teorik ve pratik olarak siyasetle ve muhalefet imkânlarıyla ilgilenen herkese hitap ediyor.

Giriş, Müşterekler: Çatışkılar, Hatlar, İmkânlar, s. 13-18

Müşterekler, Türkiye’de özellikle son zamanlarda sık telaffuz edildiğini duyduğumuz bir kavram. Belki daha da önemlisi, müşterekler adıyla telaffuz edildiğini duymuyor olsak da bu mefhumun fikriyatıyla her gün karşılaşıyoruz: müşterek, yani herkesin olan ve o yüzden hiç kimsenin olmayan; ortak olan, ortak yönetilen ve üzerine ortak karar verilen. Müşterekler en geniş anlamıyla paylaştığımız ortak zenginliktir. Bu zenginlik doğanın bahşettiği (su, hava, ormanlar gibi) varlıkların yanı sıra toplumsal yaratıcılığın ürünlerini (parklar, kentsel altyapı ve internet gibi) de içerir. Dolayısıyla, müşterekler fiziksel varlıklarla sınırlı değildir; dilleri, toplumsal gelenekleri, kültürel birikimi ve kolektif bilgi dağarcığımızı da kapsar. Öte yandan, müşterekler kavramı meta ilişkileri içinde yer almayan bu zenginliğin etrafında örülen ortak üretim, karşılıklılık, işbirliği temelli toplumsal ilişkilere de işaret...

Devamını görmek için bkz.