Necmiye Alpay, “Poetika yılı”, Milliyet Kitap, Kasım 2011

2011'de, şiir düşüncesine katkıda bulunan önemli kuram ve eleştiri çalışmaları yayımlandı. Her okuma/yorumlama ilgilisine de gerekli olacak kitaplar bunlar.

Listenin başında İrlanda asıllı ünlü Britanyalı düşünür Terry Eagleton'ın Şiir Nasıl Okunur’u var. İngilizcesinin yayımlanmasından dört yıl sonra Türkçesi Kaya Genç çevirisiyle Agora Kitaplığı'ndan çıktı.

Araya giren yazar

Adından itibaren rehberlik vaat eden bir çalışma bu. Eagleton, en alfabetik sayılabilecek düzeydeki bilgilerin yanı sıra daha gelişkin tartışmaları da ele almak gereğini duymuş. Muhatap aldığı kişiler, öğrenciler, okurlar ve eleştirmenler.

Kitabın çevirisi ne yazık ki biraz İngilizce kokuyor. Bazı yerleşik Türkçe terimlerin yerine farklı karşılıkların kullanılması da iyi olmamış. Örneğin, 'paradigmatic' için 'örneksel' denmiş, oysa yerleşik karşılığı 'dizisel'dir. 'Signifier' ve 'signified' için de, kitabın arkasındaki Sözlükçe'de ve bazı yerlerde 'belirten/ belirtilen' denirken, başka yerlerde 'gösteren/gösterilen'in kullanıldığını görüyoruz. Bu tutarsızlığın haklı bir gerekçesini bulamadım, umarım vardır. Sonuçta elimizdeki çeviri şimdilik işimizi görse de, sonraki baskılar için gözden geçirilmesi gerekecek.

Telif çalışmaların başında ise Orhan Koçak'ın Bahisleri Yükseltmek’i geliyor. Çoktandır beklenen kitap ilk anda bazı Koçak okurlarında bir homurdanma yarattı. Bunda sanıyorum yazarıyla yüz yüze gelmeyi, ondan İkinci Yeni'yi dinlemeyi uzun süre beklemiş, dolaysız bir anlatı ummuş olmanın etkisi var. Oysa Bahisleri Yükseltmek, dolaylı bir kurguyla karşılıyor okuru. Kapağı açan, Önsöz dışındaki tüm bölüm başlıklarının tırnak içinde olduğunu görüyor. Önsöz'ün altbaşlığı da başka yazarları çağrıştırıyor aslında, zaten o amaçla yazılmış. Başka bir deyişle Koçak, konuklarını kapıda karşılamıyor. Söze başladığında ise, kitabı Harold Bloom'un ünlü 'etkilenme endişesi' kuramı çerçevesinde oluşturduğunu bildiriyor.

Okura büyük iş düşüyor

Kısacası, yazarıyla yüz yüze gelmeyi bekleyen okur, araya başka bir yazarın daha girdiğini görüyor. Gerçi bu ikinci yazar, Harold Bloom, ve onun 'etkilenme endişesi' kavramı okurun yabancısı değil, yanılmıyorsam Nurdan Gürbilek kanalıyla Türkçeye gireli epey oldu. Ancak, bu kuramın, beklenen İkinci Yeni kitabında böylesine bir ağırlıkla yer bulacağını herhalde kimse tahmin etmiyordu.

Zaten İkinci Yeni trenine bir ara-istasyondan, Turgut Uyar istasyonundan binmeyi seçmiş olan Koçak'ın bindiği vagon da beklenmedik olunca, vagon çalışma boyunca elden geçirilip değişikliğe uğratılmış olsa bile bunun beklenen yolculuk için uygun olup olmadığı sorusunun yanıt bulması kolay değil. Bloom'un 'antitetik eleştiri' kuramı bilinen diğer eleştiri kuramları ölçüsünde yürürlüğe girmiş, uygulama alanı bulmuş olmadığından, okura büyük iş düşüyor. Kısacası bahisler biz okurlar için de yükselmiş oldu.

Okuma listesine yeni katılan diğer önemli poetika kitaplarından benim erişebildiklerim şunlar:

- Yalçın Armağan, "İmkânsız Özerklik", İletişim Yayınları;

- Ece Ayhan, "Kardeşim Akif: Akif Kurtuluş'a Mektuplar", haz. Eren Barış, Dipnot Yayınları;

- Ahmet Güntan, "şiirgeldikelimedeboğuldu", 160. Kilometre Yayınları;

- Erhan Altan, "Ölçü Kaçarken: Şapka, Şarkı, Şehir ve Şiir", 160. Kilometre Yayınları;

- Zeynep Uzunbay, "Aydınlığım Deliyim Rüzgârlıyım: Gülten Akın Şiirinde Temalar", Yasakmeyve Yayınları;

- Mahmut Temizyürek, "Gölgesi İnsan Bedeni Doğa", Yazılı Kâğıt Yayınları;

- Ve elbette, geçen yılın yıllıkları.