Zühtü Bayar, “Ölümsüzlük ideali”, Cumhuriyet Kitap, 12 Kasım 1998

Ölümsüzlük teması, bilimkurgu bilimkurgu olalıberi bu alanda kalem oynatan yazarların bellibaşlı ilgi odaklarından birini oluşturmuştur. Denebilir ki, ilk bilimkurgu eserlerinden: Frakenstein or, The Modern Prometheus (1813) yazarı Mary Shelly'le başlayan; ''ölümsüzlük ideali peşinde koşmak'' ya da yaşama tekrar dönme teması, o tarihten bu yana pek sık aralıklarla moden bilimkurgunun adeta bir leitmotiv'i haline gelmiş bulunmaktadır. Bu alanda Shelley'in, sonradan birçok film yapımcısına sinema alanında ölümsüz eserler yaratma olanağı sunan Frankestein'dan başka bir iki klasik ad daha saymak gerekirse: Heny Bernay'ın Yüz Sene Uyuyan Adam'ı (1939) ile Curt Siodmak'ın Donovan's Brain (1943) adlı eserlerini anarak; Frank Herbert'ten Robert Silverberg'e, Edmund Cooper'dan Edmond Hamilton'a kadar uzanan çok geniş bir listeyi de buna eklemeliyiz:(1)

Doğal olarak bunların arasında ölümsüzlük temasını bilimsel bir tabana yayarak, tutarlı kurgular yapabilen yazarlar, iki elin toplam parmak sayısını bile geçmez. İşte bunlardan biri de, eserlerinde sık bir biçimde ölümsüzlük ve tekrar yaşama dönme, (ressurection), temalarını, yeni ve şaşılası kurgular içinde işleyen Frederik Pohl'dür. Pohl, genellikle Heeche Destanı üçlemesinde ve özellikle de Pısırıklar Çağı, (The Age of Pussyfoot, 1969) adlı romanında; her bilimkurgu yazarının sanki bu alanda yazarlık kariyerinin kaçınılmaz bir gereğiymiş gibi en az bir kez elattıkları konuyu enine boyuna didikler.

Pohl'ün konuya yaklaşımı, diğer bilimkurgu yazarlarından azıcık farklıdır. Yazar, ölümsüzlük temasını, tekrar yaşama dönme biçiminde kurgulamış ve bu konuda kendinden önceki yazarların buluşlarından yararlanarak; yıldızlararası uzun yolculuklarda kullanılması tasarlanan kışlama (hybernation) tekniğinin bu alanda kullanımını betimlemiştir. Şöyle der, Pohl romanının 21. sayfasında;

Sıvı helyum ısısında kimya durur.

Bu gerçeğe ve mantıklı bir varsayıma dayanılarak yirminci yüzyılın en büyük endüstrisi doğmuştu.

Mantıklı varsayım şuydu: Tıp, geçmiş yıllardaki mucizevi ilerlemesine gelecekte de devam edecek ve günün birinde, ölüm nedeni ne olursa olsun, bunun tedavisi, veya tamiri yolu bulunacak veya hiç olmazsa hayatın fazla etkilenmeden sürdürülmesi sağlanacaktı. (Tabii, dondurmanın etkilerinin giderilmesinin yöntemi de buna dahildi.)

Garip bir alem

Önemli olan nokta, dondurma işleminin zamanı durdurmasıydı.

Ve sanayi de ölümsüzlük A.Ş'ydi.

Pısırıklar Çağı'nın kahramanı Charles D. Forrester, beşyüz yıllık bir kışlama (hybernation) uykusundan sonra, toplumsal, ekonomik ve siyasal yönetimin merkezi bir bilgisayara emanet edildiği, insanların yasal haklar edinerek öldürme amacıyla birbirlerine saldırdıkları, paranın pul mertebesine düştüğü, günlük bin dolar gelirin dilencilere layık görüldüğü, onbeş milyon kadavranın, dünyanın çeşitli büyük kentlerinde, dev kışlama depolarında canlandırılmayı beklediği çok garip bir aleme gözlerini açar.

Yeniden yaşama dönmüş olmasından dolayı memnun ve mutludur. Sigortada beşyüzyıldan beri mürekkep faiziyle işleyen parası önemli bir servet ölçüsüne varmıştır. Ancak, N. Forrester, bu yeni dünyayı yeteri kadar tanımamakta, merkezi bilgisayarla ilişkisini sağlayan ve adına, hazverici denen bir tür iletişim aygıtından yeteri denli yararlanamamaktadır. Sonunda Forrester, kışlama uykusundan çıktığının ertesi günü adına düzenlenen partide hemencecik aşık olduğu Adne adlı kadının beş ve sekiz yaşlarındaki çocuklarını, kendisine bu yeni dünyayı tanıtma yolunda hoca olarak seçer. Çocuklar da ne çocuklardır ama! Annelerinin regl zamanına, gönül ilişkilerinde ''doğal alışkanlık'' olarak adlandırılan tarza, kışlama yatakları ve tekniğine, özetle zamanın genel geçer bütün bilimlerine vakıftırlar ve inatçı Forrester'a çok iyi birer hoca olurlar. Zamane değil, geleceğin çocukları!

Yirmibeşinci yüzyılın betimlemesi

Frederik Pohl, romanın genel akışı içinde, tarzı gereği, okurun ilgisini sürekli sıcak tutacak birtakım araya girmelerle yirmibeşinci yüzyılın genel anlamda bir betimlemesini yapmaya girişir. Usta bir bilimkurgu yazarı da olsa, zamanımızdan beşyüz yıl sonra gelecek olan bir dünyayı betimlemek pek öyle kolay bir iş olmasa gerekir. Bu konuda sözkonusu bilimkurgu yazarının prophecy. (öngörü-kehânet) yeteneğinin boyutları akla gelir. Ve klasik bilimkurguda, (bugün de olduğu gibi,) o yazarın öngörü alanında ne derece isabetli kestirmeler yapabildiği onun teorik bilimkurgu alanındaki liyâkati olur. Bu alanda yapılan incelemeler, Jules Verne ile Arthur C. Clarke'in öngörü konusunda isabetli kestirmeleriyle başı çektikleri saptanmıştır.

Pohl ise öngörü konusunda en yürekli ve atılgan yazarlardan biri olmuştur. O da tıpkı, zaman zaman meslektaşı Philip K. Dick'in yaptığı gibi, imgelem gücünün dizginlerini kapıp koyvermiş ve kurgu disiplini ile mantıksal tutarlılık arasındaki ince dengeyi ihmal etmiştir.

Ama yine de uzak gelecek sözkonusu olduğu zaman, Pohl'ün K. Dick'e oranla daha dengeli ve daha tutarlı öngörülerde bulunduğu saptanabilir. Varsayımların; sayımlarındaki tutarlılığın çok önemli bir kritik denge unsuru olduğu bilimsel kurguda, imajinativ yaratıların coşkusu içinde ölçüyü kaçırmak çoğu bilimkurgu yazarının fantazya adına zaferi olarak kabul edilse de; bilimkurgudaki kurgusal-mantıkî tutarlılık adına yazarın bir zaafiyeti gibi görülür.

Pısırıklar Çağı'nda dünya uygarlığının Siriüslü'lerle sürekli bir savaş gerilimi içinde olması, romanın kahramanına, insanoğlunun savaşa bakış açısını eleştirme olanağını verir.

Dünyalı bir uzay savaş gemisinin kaptanı yıllar önce ilk kontakt sırasında, hiç bir uyarıya gerek görmeden Siriüs yakınlarında bir Siriüs inceleme gemisine ateş açarak onbeş kadar Siriüslü'nün ölümüne ve böylece de galaktik savaşın başlamasına neden olmuştur. O zamandan beri de dünya, pasif korunma tedbirleri, yeni silah ve savaş gemileri üretimi ve sığınaklara koşma eğitimiyle tam bir gerginlik içindedir. Yirmibeşinci yy'ın insanları, bir yandan ekonomik gelişmişlik ve buna bağlı olarak da toplumsal refahtan paylarını alırken, bir yandan da ne zaman başlayacağı ve sonucunun ne olacağı belli olmayan bir savaş beklentisinin sinirli gerginliği içindedirler.

Buna bir de Robert Sheckley'in Onuncu Kurban- The Tenth Victim, (1966) adlı romanında olduğu gibi, devlet denetimindeki yasal düellolar da eklenince, bu yeni dünya bütün çekici yönlerine karşın Forrester için artık dayanılmaz olur. Ancak kahramanımızın en büyük hatası, herşeyin, özellikle de gıda maddelerinin çok pahalı olduğu bu dünyada geçimini sağlamak için, bilmeden düşmanla, (yani Siriüslülerle) işbirliği yapması olur. Forrester, bir yandan düellodaki hasmı Deli Marslıyla, bir yandan Siriüslü'lerle işbirliği yaptığı görünümü dolayısıyla halkın hoşnutsuzluğuyla ve bir yandan da sevgilisi Adne'nin ilgisizliğiyle uğraşmaktadır.

İlginç ve sürükleyici

Pısırıklar Çağı, ünlü Astonishing Stories dergisinin editörü Frederik Pohl'ün, genel bilimkurgu tanımları dışına pek çıkmayan, uzak geleceğe dair ilginç öngörüler taşıyan, derli toplu bir romanı olarak tanınır. Eser, yapısındaki serüven unsurlarıyla sürükleyici; geleceğe dair öngörüleriyle de ilginçtir. Özellikle toplumsal, kütürel ve etik öngörüler, bilimsel ve teknolojik öngörülere nazaran daha ilginç ve başarılı gibi görünmektedir.

Pısırıklar Çağı, sıkı bilimkurgu okurunun kitabı...

Notlar