Anna Maria Aslanoğlu, “Modernin tarihi, ‘yeni’den”, Agos Kitap/Kirk, Nisan 2010

Çocukluk yıllarınızı, Paul Valéry’yi dedeniz, Albert Camus’yü ise babanızın askerlik arkadaşı zannederek geçirirseniz ne olur? Herhalde, genç yaşta felsefeye, edebiyata merak salarsınız; Avrupa kültür tarihinin derinliklerine dalmanız da şaşırtıcı olmaz. Bu arada, Avrupa’nın kavramlar ve sorgulamalar dünyasının baş tetikleyicisi olan ‘modern’in köklerini aramaya başlayabilir, bunun için modernitenin düşünürlerine yönelebilirsiniz. Tabii, modern, hep yeni olanla özdeş kılındığından, geçmişi anlamak için, eski nin yeni tarafından nasıl yaratıldığını sorgulamanız da gerekebilir. Çünkü Valéry’nin “Eski Yunan, Modern zamanların en güzel icadıdır!” sözü, döner durur zihninizde...

“Delilikten” yayınevi kuran, Paris’te ve İstanbul’da üniversitelerde dersler veren, şiirler yazan, söyleşiler yapan Levent Yılmaz, belli ki böyle bir süreçten geçmiş. Fransa'da, 2002'de, bu uzun sürecin bir meyvesi olan doktora tezini tamamlamış, ve ardından kitaplaştırmış (Le Temps Moderne, Gallimard, 2004). Nihayet, bu değerli çalışma, Modern Zamanın Tarihi: Batı’da Yeni’nin Değer Haline Gelişi başlığıyla, Türkiyeli okura da sunuldu.

‘Zaman’a ve tarihyazımına dair bir kitap bu. Yılmaz, “Tarihi nasıl yazıyoruz?” sorusuna karşılık olarak, “Niye tarih yazıyoruz?” diye soruyor. “Tarih zihin kimyasının geliştirdiği en tehlikeli meyvedir; hayal gücünü kışkırtır, halkları sarhoş eder, onlara sahte hatıralar üretir, tepkileri abartır, eski yaraları canlı tutar, rahatlarını bozar, büyüklük çılgınlığına ya da ezilmişlik duygusuna iter ve ulusları acımasız, müthiş, tahammül edilmez ve değersiz kılar” diyen Valéry’ye bu sözleri söyleten neydi? Valéry’nin öncülleri için geçmiş ne anlama geliyordu? Geçmişin tarihçilerinin yazdıklarının üzerine yenilerinin yazılması neden gerekiyordu? Avrupa tarihyazımında, eskiden yeniye geçiş evresine sıkça değinilse de, ‘zamanlar’ın birbirini nasıl gördüğü, geçmişin geleceği nasıl tahayyül ettiği, geleceğin geçmişte nasıl yazılı olduğu gibi sorulara pek rastlanmaz. Avrupa’nın, tarihinin bir döneminde ‘eski rejim’den ‘yeni rejim’e geçtiği, ‘yeni dünya’lar keşfettiği, eski ilişki yapılarını kırdığı anlatılırken, ‘Aydınlanma’ terimi hep başroldedir. Modern Zamanın Tarihi, ‘Aydınlanma’nın düşünce dünyasını, eskiyle yeninin kavgasında, yeninin eskiye nasıl baktığında keşfediyor; Batı’nın 'geçmiş'i nasıl yarattığını, nasıl Tarih’e dönüştürdüğünü, ve geleceğin Tarih’le kurduğu ilişkiyi, yani modern tarihyazımını mercek altına alıyor.

Tarihi, büyük adamlar üzerinden yazılmış tarihçiliğin unuttuğu “bir sürü adam”ın hikâyeleri üzerinden okuyan Levent Yılmaz, kitabın başında uyarıyor okurunu: “Birazdan okuyacaklarınız arasında bol bol bilinmedik isim geçerse hemen sıkılmayın, okumaya devam edin lütfen!” Gerçekten de, bazı cümleleri anlamak için defalarca okumak gerekiyor. Ama zaten, hem modernin, hem de eskinin modern tarafından yazılmış tarihinin defalarca okunması mümkün, hatta gerekli değil mi? O halde, iyi okumalar!