Didem Görkay, "Aidiyet ve Mekânın Öyküsü", parsomenfanzin.com, 21 Nisan 2021

Mekâna dair aidiyetlerin oluşması bireylerin zaman içindeki yaşayışlarının sonucudur. Mekânsal değişimler, bazen kimlik değişimlerinin yanında yeni arayışlar ya da sonlar barındırır. Terk edilip geride bırakılan evler, sokaklar, kentler ve farklı fiziksel alanların zihinde bıraktığı etki, bireyin benliğinde uzun yıllar varlığını sürdürür.

Birgül Oğuz’un İstasyon adlı uzun öyküsü mekân, yerleşiklik, kentler arası göçebelik ve yeni gidilen fiziksel alanla kurulan bağa yakından bir bakış sunuyor. Tabi bu gözlem, salt fiziksel görünene değil çevredeki insanların, genel fizikselin ve yerleşik kültürün somut ve soyut bileşenlerini de kapsıyor. Birkaç yıldır gündemdeki acılığını sürdüren akademisyen ihraçlarındaki hedef bireylerden ve öykünün anlatıcı konumundaki Deniz’in uzun bir süre denilebilecek bir zaman diliminde çalıştığı üniversitede kadrosu uzatılmadığı için işsiz kalmasıyla başlayan hikâye, kışın ortasında merkezle bağlantısı ara ara kesilen bir adaya doğru evriliyor. Deniz’in uzun zamandır görüşmediği yakın arkadaşı Nihal’in kaldığı ve istasyon denilen bu ev, gelip kalanların sıklıkla değiştiği bir geçiş yeri gibidir. Nihal, özel bir durum nedeniyle istasyon evin sahipliğini geçici bir süre Deniz’e bırakarak oradan ayrılır. Deniz yalnızdır, evi incelemeye başlar. İlkin oluşamayan aidiyet kısa sürede ortadan kalkar ve gelip geçenin ardındakilere lazım olur diye bıraktıkları eşyalara karşı yakınlık duymaya başlar. Bu yakınlık zamanla ev dışına çıkıp adanın öteki ortak kullanım alanlarına da yönelir. Deniz, adayı tanımaya başlar. Sürecin en başından beri Deniz’e eşlik eden Arkadaş adındaki köpekse Deniz’in yeni mekânın fiziksel ve duygusal boyutuna daha kısa sürede alışmasına zemin hazırlar ve bu değişim sürecinin başatlıklarından birini oluşturur. Arkadaş’ın olaylar karşısındaki tutumları ve Deniz’le olan uyumu hayvan-insan arasındaki duyumsal sınırların silikleştirilmesine katkı sunuyor. Olay örgüsüne daha sonra katılan on iki yaşındaki Elif ise, Deniz için terslik yaratarak iletişim ve davranış sorunlarının ortasında bulur kendini, ancak bu sorunlar okuru tedirgin etmeyecek düzeyde tolere edilir. Elif, Arkadaş ve Deniz artık aynı evi paylaşır, aralarında var olan kuşaksal ve türsel ayrımları aşarak bir ortaklık ağı içinde yaşamaya doğru evrilirler.

Nihal’le Deniz’in mektuplaşması, olay örgüsüyle kimi zaman paralel giden bir içeriğe sahipken kimi zaman ikisinin özel bağlamına girerek metin içinde metin gibi bir yapıya doğru açılıyor ve okura yeni okuma olanakları yaratıyor. Market işletmecisi Bahar’ın Deniz ile çatışmaları metnin dinamikliğini sağlarken öykü sonundaki uyuşma okur için olumlu hatırlanacak bir anı olabilir. Deniz’in adayı tanımasıyla belleğine yerleşmeye başlayacak Leyla adındaki işletme ve onun işletmecileri olan Ayla ve Suna, Deniz’in adasının birleşenlerden biri olurken, eczacı kimliğindeki Feride de yapbozun parçalarından biri olarak bütünsellik yaratılmasında önemli bir işlev görüyor. İstasyon’daki bütün karakterler kadın ve öykü bu açıdan bakıldığında belki de birbirlerini sağalttığı ve değer verişler, yaraları sarmalar eşliğinde kendilerini yeniden var ettikleri bir adalılık kimliği olarak da konumlandırılabilir. Yalıtılmış bir fiziksel ortamda kadınların birbirine yakınlaşması, dertleşmesi, buzları eritmesi bir gereksinim ve sonrasındaysa bir aidiyet yaratılıyor.

Kimi metinlerde görülen ve betimsellikten kaynaklanan dilin ağırlaşıp okur için okuma sürecinin donuklaşmasıyla İstasyon’da karşılaşmıyoruz. Yalın anlatım, güçlü gözlemler ve ayrıntıların yerindeliğinin de Birgül Oğuz’un nitelikli bir metin üretmesine katkı yaptığını düşünüyorum.