“Sovyet Rusya ve Dünya” başlıklı bu ciltle birlikte Bolşevik Devrimi tamamlanmış oluyor. Carr yapıtın sonunu, Sovyet tarihinde belli bir dönemin sonuna yerleştirmiştir: 1922-23 kışında rejim yerleşmiş, ilk kez bir güvenlik hissi doğmuş, ekonomik iyileştirme dalgası zirveye ulaşmıştır. Yeni tarım ve çalışma kanunları ile medeni kanun hukuki istikrar vaat etmektedir. Devrim yatışmıştır – Carr bundan sonrasını artık farklı, yeni bir dönem olarak değerlendirir.

Bu üçüncü cilt, Sovyet Rusya’nın dış dünyayla kurduğu çok renkli, ama bir o kadar da karmaşık, iç içe geçmiş ilişkilerini, keskin ayrımlara gitmeden resmin bütününü canlandırarak anlatmayı başarıyor. Bu cildi okurken, artık uzak bir geçmişte, 20. yüzyılın başında kalmış uluslararası olguların aynı zamanda bugüne, bizlere ne kadar yakın olduğunu düşünmemek mümkün değil.

Bolşevik Devrimi’nin “Ekonomik Düzen” başlığını taşıyan bu cildinde devrimin hemen sonrasındaki tarım, sanayi, ticaret, emek ve sendika, dağıtım ve para politikaları inceleniyor. Devrimin ekonomik hayata etkileri, savaş komünizmi, NEP dönemi ve planlamanın ilk adımları 1917-1923 arasının alt kronolojik dönemleri olarak ele alınıyor.

Bir krizin, yoğun mücadelelerin, teori ve programla gerçek hayat arasındaki zıtlıkların tarihidir bu cilt: Bir yandan devrim için siyasi iktidarın alınmasının yetmediği ortaya çıkar, diğer yandan Bolşeviklerin Rusya’da sosyalizme geçiş için desteğini umdukları Avrupa devrimi gelmemektedir... Burada anlatılan tarihin, sosyalizm düşüncesinin nasıl devletçiliğe itildiğinin, devletçiliğin sınırları içine hapsolduğunun tarihi olduğu da söylenebilir; Carr’ın bugünkü okurları için, “duvarın yıkılışını” görmüş yirminci yüzyıl sonundaki okurları için kitabın taşıdığı anlam da bizce budur.

Bolşevik Devrimi'nin bu ilk cildi, Bolşevizm'in doğuşunu ve gelişmesini, 1905 ve 1917 devrimlerini ve Sovyet iktidarını içeriyor. Kitabın Türkçe literatüre yapacağı daha önemli katkı ise, parti, Sovyet ve iktidar aygıtları arasındaki ilişkilere iktidarda ve Sovyet yönetimindeki merkezileşmeye, milletlerin kendi kaderini tayin hakkı uygulamalarına ilişkin çok zengin bir kaynak oluşturmasıdır.

E. H. Carr, Önsöz, 1950, Cilt 1, s. 7-9

1917 Ekim Devrimi'ni esas alarak Rusya'nın tarihini yazmaya kalkışmanın cüretli bir iş olduğu şüphesiz herkesçe açıktır; bu girişime göz yumanlar eserdeki kusurları hoş görsünler. Sovyet Rusya tarihinin, ne Marksist kökenden gelen, ne de Rus asıllı olan bir İngiliz tarafından yazılması büsbütün cüretli bir iş olarak görülebilir. Fakat, bu alanda doldurulacak boşluğun çok geniş oluşu böyle bir cüreti bağışlatır sanırım. Batı ya da orta Avrupa hakkında İngiltere'de ya da Amerika Birleşik Devletleri'nde yayımlanan eserlerin yazarları, Fransa, İtalya, Almanya gibi ülkelerin politika ve kurumlarının, örneğin, İngiltere ya da Amerika ile kurulacak benzerlikler sayesinde açıklanabileceği gibi bir inanç taşırlar çoğu zaman. Aklı başında hiç kimse, Lenin, Troçki ve Stalin'in Rusyası'nı, MacDonald, Baldwin ve Churchill'in İngilteresi'nin ya da Wilson, Hoover ve Franklin Roosevelt Amerikası'nın arşınıyla ölçmeye kalkışmayacaktır. Sovyet Rusya ...

Devamını görmek için bkz.

E. H. Carr, Önsöz, 1951, Cilt 2, s. 5-6

Bu eserin birinci cildine yöneltilen eleştirilerden en inandırıcı olanı, Sovyet rejiminin ilk yıllarındaki siyasal ve anayasal düzenlemeleri, bunları geniş ölçüde dayatan ve açıklayan ekonomik şartları ele almadan önce anlatmaya kalkışmakla, normal düzeni tersine çevirdiğim suçlamasıydı. İkinci cildin ilk ciltten bir yıl sonra yayınlanması, birbirine sıkı sıkıya bağlı bu iki konunun, şimdi birlikte incelenmesini sağlayacaktır; ve bu şaşırtıcı seçimi yapmak zorunda kaldığım için, önce içinde yer aldıkları siyasal çerçeveyi saptamaksızın dönemin karmaşık ekonomik gelişmelerini inceleyerek işi kolaylaştırmış olmam gerektiğine tamamen ikna olmuş değilim. Şimdi bile tablo henüz tamamlanmış değil, çünkü Sovyet Rusya'nın o yıllardaki dış ilişkileri gelecek yıl yayına hazır olacak üçüncü ciltte yer almaktadır.

Elinizdeki bu kitapta düzenlemeyle ilgili tuhaf sorunlar ortaya çıktı. Ekonom...

Devamını görmek için bkz.