Yazı serüvenine doğrudan doğruya "fantastik" yazarak atılan yazarlarla, yıllardır yazdığı öykülerin içine hiç usanmadan fantazi ve bilimkurgu unsurları katan yazarlar yan yana duruyorlar bu seçkide. Bu anlamda Türkçe edebiyatta bir ilk 1002. Gece Masalları; farklı edebi geleneklerden gelen, farklı kuşakların öykülerini ortak bir paydada buluşturuyor.

Ne de olsa her öykü sözün güzelliği için okunur!

Barış Müstecaplıoğlu - Giovanni Scognamillo

Nazlı Eray - Ümit Kireççi - Kadir Aydemir

Altay Öktem - Arzu Çur - Ferhan Ertürk

Yiğit Değer Bengi - Gündüz Öğüt - Orhan Duru

İzzet Yaşar - Evren İmre - Levent Şenyürek

Çiler İlhan - Sadık Yemni - Levent Mete

Muammer Yüksel - İhsan Oktay Anar

Bülent Somay, Sunuş, s. 7-12

Sanıyorum bu seçki Türkiye'de bir ilk: Fantastik öyküler derlemesi. Aslında başka dillerde de çok sık görülen bir şey değildir fantastik öykü derlemeleri; çünkü fantazi (kapı komşusu bilimkurgudan farklı olarak), öyküden ziyade romana yatkındır; koca bir dünya kurmak için yere ve zamana ihtiyaç vardır ne de olsa. Ancak bu seçkideki bütün öyküler, kabaca Tolkien ile başlatabileceğimiz Fantazi Edebiyatı kategorisine girmiyor. Öte yandan hepsinin ortak bir yanı var, o da anlatı yapılarının "fantastik" bir çekirdek çevresinde kurulmuş olması. Demek ki daha genel bir kategoriden, Fantazi Edebiyatını da içeren bir "Fantastik"ten söz ediyoruz burada.

Belki daha başta bir an durup "Fantazi Edebiyatı" ile "Fantastik" kavramını birbirlerinden tam olarak ayırmaya çalışmamız gerek: Fantastik, her zaman, her yerde, yazının ve konuşmanın söz konusu olduğu her durumda karşımıza çıkacaktır. Odysseus'un Sirenleri, Lukianos'un bilinmez denizlere yolculuğu, Gulliver'in akıllı atları, Cyrano de Bergerac'ın güneşe ve aya gidişi, Doktor Frankenstein'ın yaratığı, Dorian Gray'in yaşlanan portresi, Doktor Jekyll'ın Mr. Hyde'ı, Wells'in görünmeyen adamı, Gregor Samsa' nın dönüştüğü böcek, her boy ve soydan vampirler, hortlaklar, hayaletler, bunların hepsi "Fantastik" kavramının çerçevesi içinde yer alırlar. Yazarın "bugün ve burada"sında deneyimle(ye)mediği, geçmiş bilgilerinden çıkarsayamayacağı, ancak varolan bilgiyi kendi hayal gücüyle harmanlayarak tür...

Devamını görmek için bkz.

Yiğit Değer Bengi, Önsöz, s. 13-18

Son yıllarda bu alanda birçok eser verilmiş olmasına rağmen Fantastik, Fantazya, Fantastik Kurgu gibi tanımlar hâlâ tam olarak yerini bulmuş değildir. Ama yazarlar şüphesiz ki eser vermek için türün tanımlanmasını beklemezler, aslında bunun tam tersi doğrudur.

Fantastiğin bir tür olup olmadığı ya da eğer türse sınırlarının ne olduğu ve nasıl sınıflandırılabileceği sorunları eser veren yazarı yalnızca dolaylı olarak ilgilendirmektedir. Elinizde tuttuğunuz öykü seçkisi de hiç kuşku yok ki, var olabilmek için bu tanımlamalar içinde kendisine bir referans noktası seçmeli, belli başlı kabulleri dikkate almalıydı. Bu kitap için Fantastiğin ne olduğuna –aslında daha fazla– ne olmadığına dair, esnek olmakla beraber bir kabulde bulunuldu.

Phantasme(1) Eski Yunanca'da düş, hayal, imgelem anlamına gelmektedir. Bizim bugün Fantastik dendiğinde ilk aklımıza gelen tanım hiç şüphesiz birtakım olağandışı, hayal mahsulü ve doğaüstü anlatıların rastlandığı edebi metinler olmaktadır. Belki bu bir dereceye kadar doğrudur da. Ama tabii bu metinleri sınırlamak kaydıyla.

Bir türden bahsedildiğinde temel alacağımız metinlerin tamamı çağdaş edebiyat kapsamında olmalıdır yoksa olağandışılıkların konu edildiği peri masalları, dini metinler, mitolojik hatta bazı tarihsel metinler ile akıl ve bilimsel gerçekliğin temel alınmadığı her türlü karalamayı dikkate almak gerekirdi.

O halde bir sınırımız zaten vardı; "akıl ile bilimsel gerçekli...

Devamını görmek için bkz.

Kadir Aydemir, "1002. gece de bitince...", Radikal Kitap Eki, 11 Mart 2005

Hayallerimiz olmasa, bu dünyanın katlanılacak çok az şeyi kalırdı sanırım. Yazmak, okumak, düş kurmak, sözcüklerle bir evren yaratmak... İlk adımı düşleyerek atarız yaşamda. Aklımıza takılan öyküyü yazmanın yolu, onu binlerce kez düşünmekten geçiyor. '1002. gece' sözcüğü Bin Bir Gece Masalları'nı anımsatıyor, değil mi? Bin bir gece kurulan düşler... Ölüme karşı anlatılan büyülü öyküler... Oysa '1002. gece' her şeyden sonraki gece anlamında. Belki de en merak edilen öyküler 1001'den sonra başlayan fantastik öykülerdir.

Edebiyat çevrelerinde fantastik edebiyat türü pek ciddiye alınmamakta ve 'edebiyat gerçeğin arayışıdır ve fantastik de gerçeklerden kaçmaktadır...' gibi bir tanım akıllarda dolaşmaktaydı bugüne dek. Bu yazıya konu olan 1002. Gece Masalları adlı eser, böylesi bir düşünceye saplanmış olanlara verilen sıkı bir yanıt niteliğinde. Ülkemizde kimi zaman dudak bükülse de, dünya edebiyatında, fantastik edebiyata ait kurmaca ürünler tüm hızıyla, milyonlarca insan tarafından okunuyor. Edebiyatın zaten bir parçası kurgu ve fantezi. Franz Kafka, Jorge Luis Borges, Edgar Allan Poe, Guy de Maupassant gibi pek çok dünya yazarı, değerli fantastik öyküler ve romanlar kaleme almışlardır, bilirsiniz. Dünya edebiyatında bugün bir de Tolkien efsanesi ya da şöyle söyleyelim, Tolkien fırtınası esiyor.

Artık duymayanımız kalmamıştır onu, Yüzüklerin Efendisi...

Devamını görmek için bkz.

Emre Kuzuoğlu, "Şehrazat’ın son hikâyeleri", Picus, Nisan 2005, Sayı: 21

Yiğit Değer Bengi’nin yayına hazırladığı 1002. Gece Masalları, Nazlı Eray, Barış Müstecaplıoğlu, Kadir Aydemir, Altay Öktem, İhsan Oktay Anar, Levent Mete, Arzu Çur gibi fantastiğe gönül vermiş yazarlarımızın şehir insanlarının uykusuz geceleri için anlattıkları on dokuz öyküden oluşuyor.

Bir düşünecek olursak, ülkemizde fantastik edebiyata duyulan ilgi, tüm dünyada (yaklaşık elli sene önce!) olduğu gibi Yüzüklerin Efendisi serisinin giriş kitabı sayılabilecek Hobbit'in 1996'da Türkçe yayımlanmasıyla başladı, diyebiliriz.

Takip eden yıllarda yayımlanan Ejderha Mızrağı, Unutulmuş Diyarlar, Yerdeniz, Ravenloft, Elric gibi serilerle raflardaki fantastik kitaplar giderek çoğaldı. Piyasaya sürülen FRP (Fantasy Role Playing) senaryo kitapları, kart ve kutu oyunları sayesinde çocukların ve gençlerin, başka hiçbir şey düşünmeden komün hayatı yaşamasına neden olacak bir “fantastik” altkültürü ülkemizde de, en azından büyük şehirlerde oluştu.

Genellikle Batı kültürüyle yoğrulmuş; perilerin, şövalyelerin, ejderhaların, elflerin, vampirlerin, şatoların anlatıldığı fantastik edebiyat Türk okuyucusundan oldukça büyük ilgi gördü, görmeye de devam edeceğe benziyor.

Fakat birkaç isim dışında yazarlarımızdan bu türe göz kırpan pek olmadı. Ortaya çıkan eserlerden bazıları, yabancı yazarların tekrar ettikl...

Devamını görmek için bkz.

Ulus Fatih, “1002. Gece Masalları”, Mart 2005

“Nötrinonun sabahı / proton aydınlığı yayıyor cumaya / göz kırpıyor fener. / Ulyssesçe çınlıyor ortalık / su içen tanrıların tazıları / kucaklıyor kuarkları. / Sararan gözlerin sarısı demiryol / geçiyor dekovil sessizliği bükerek. / Elektronik orağı baş tanrının / biçiyor otları / Tepegöz ağlıyor tepede / nicedir.”

Yazınımıza öteden beri, bazı açılardan yeryüzü yazınının gerisinde kalıyor diye bir eleştiri var. Nedir bu; örneğin roman bizde çok yeni, onun baş meleği öykü gene öyle, Osmanlıdan şiir, tasavvufi felsefe, gezi (anlatı) türleri dışında bize kalıt bir yapıt yok. Altıyüz yıl boyunca yazınsal diye nitelenebilecek altıyüz kitap bile olmaması düşünceye durgunluk verecek bir şey, ‘yedi uyurlar’ ve kıtmir bir yana, bundan daha ‘fantastik’ bir insanlık durumu, daha ilginç bir ‘edebi konu’ olabilir mi bilinmez. Fantastik deyince düşünelim ki, fantastik yazın konusunda da yazınımızda bir eksikliğin varlığı ve ama şimdilerde bir kıpırdanmadan söz ediliyor artık. Bu sorunsallara ilgi duyan biri olarak Metis Yayınları’nın 1002. Gece Masalları adlı yazınımızdan derlenmiş bir fantastik öyküler kitabı yayımladığını öğrenince kitabı edinerek bir gece vakti okudum.

Kitaba değinmeden önce; fantastik kavramı üzerine biraz olsun söz edelim. Bu kavram Fransızca ama oraya Yunanca’dan geçmiş. İmgelem gücüyle yaratılan, gerçeküstü, düşsel nesne ya da canlılar için kullanılıyor. Aşırı ışığın yaydığı görü...

Devamını görmek için bkz.