Hollanda'da ve çevrildiği ülkelerde büyük bir ilgiyle karşılanan Bellek Metaforları'nın temel sorusu şu: Bellek nedir? Bellek doğrudan tanımlanması çok güç bir yeti olduğundan felsefeciler ve psikologlar çağlar boyunca belleği anlamak için çeşitli metaforlara başvurmuşlar. Douwee Draaisma bu güzel kitabında okuru antikçağdan günümüze tarihsel bir yolculuğa çıkararak bu metaforları tanıtıyor. Mum tabletlerden kitaplara, fotoğraftan bilgisayarlara, hatta hologramlara, çağlar içinde bilgi depolamak amacıyla geliştirilmiş çeşitli teknik ve araçlardan türetilen bu metaforların nasıl kullanılmış olduğunu araştırıyor. Son derece net ve anlaşılır bir dille yazılmış bir bilim tarihi.

Platon'dan günümüzün yapay zekâ tartışmalarına ve bilişsel psikoloji alanındaki son gelişmelere uzanan kitabın en özgün katkısı metaforların bilimsel bilgi üretiminde ne kadar önemli bir yeri olduğu saptaması. Genellikle varsayılanan aksine, görüyoruz ki, metaforlardan, yani dilin ve toplumsallığın kısıtlayıcı etkilerinden bütünüyle arınmış bir bilim dili üretme hayali her zaman için bir hayal olarak kalmış; metaforlar bilim insanlarını zaman zaman yanlış yönlendirmiş, bilginin gelişimini ketlemiş, ama aynı zamanda daha fazla bilgilenme isteğini körükleyen ufuk açıcı unsurlar da olmuşlar.

Bellek gibi insanı insan kılan en temel zihinsel yetilerimizden birini konu alan bu çalışmayı sadece bilim alanında çalışan ya da bilime meraklı okurların değil, edebiyat okurlarının da ilgisine sunuyoruz.

Giriş bölümü, s. 17-23.

On sekizinci yüzyılın en iyi belleklerinden birine sahip olmakla övünmeye hakkı olan biri varsa o da Leonard Euler'dir. Matematik alanındaki dehaların çoğu gibi o da çocukluğunda harika çocuk tabir edilen çocuklardandı. Rivayete göre Euler, uyuyamadığı bir gece yüzün altındaki bütün sayıların ilk altı kuvvetlerini toplamış, elde ettiği altı yüz sonucu zihninde oluşturduğu tabloya yerleştirmiş ve bu tabloyu günler sonra bile ezberden okuyabilmiş. Yazılı sözcükler konusunda da hafızası çok güçlüymüş. Euler İlyada destanını ezbere biliyormuş, ölünceye dek metni ezberden okuyabilmiş. İlyada'nın ilkokulda kullandığı baskısının ilk ve son cümlesini hatırlayabiliyormuş. Euler'in gördüğü, okuduğu veya duyduğu her şeyi anında belleğine yerleştirdiği, sonra da istediği şeyi buradan çekip çıkarabildiği anlaşılıyor.(1)

Euler bu muhteşem hatırlama yeteneğini bir hayat gailesi haline getirmiş olmalı; belleğini var olan en iyi bilimsel ve sanatsal bi...

Devamını görmek için bkz.