Günümüzdeki İslam kendi geleneklerinin ve tarihinin zenginliğinden mahrum kalmasına yol açan entegrizm hastalığından mustariptir. Abdelwahab Meddeb, tutkulu bir dille kaleme aldığı bilgilendirici eserinde bu hastalığın şeceresini çıkarıyor ve İslam'ın bağrındaki çoğulcu geleneği vurguluyor. Batılı İslam araştırmacılarının ve İslamcı fundemantalistlerin ortak yanılgılarını sergilerken, Batı'yla İslam'ın yakınlaşabilmesi için yeni yollar öneriyor.

11 Eylül saldırısına yanıt olarak yazılan bu eserde, İslam'ı cihatla bir tutan anlayışın köklerine iniliyor ve yedinci yüzyıl Medine'sinden başlayan İslam tarihi on sekizinci yüzyıl Arabistan'ında Vahhabilik'in kuruluşuna kadar takip ediliyor. İslam uygarlığının altın çağına damgasını vuran yaratıcılık ve çoğulculuktan uzaklaşılmasıyla gerileme ve yoksulluk evresine geçildiğinin altını çizen Meddeb, Batı'nın dışlayıcı ve sömürgeleştirici politikalarının bu süreçteki rolüne de değiniyor. Dünyada daha fazla savaşa ve sefalete neden olan yeni Batı-İslam zıtlaşmasına cesur ve sorgulayıcı bir yaklaşım getiren bu kitabın ülkemizde yaşanan süreçler açısından son derece önemli olduğunu düşünüyoruz.

1. Bölüm, 3. Kısım, s. 22-26.

Büyük şeyler İslam'ın iklimine çok erken dönemlerde uyarlanmıştır. Buna karşılık intikal süreçleri çok çabuk kesintiye uğramıştır. 9. yüzyılın en başında, Mutezile adı verilen akım tarafından canlandırılan bir akılcılık hareketi doğar. Bu düşünürler iki hâkim fikri sarsmaya uğraşmışlardır: İslami dogmalardan (nass) biri olan ve Kuran'ın –aynen Tanrı gibi– yaratılmamış olduğu, ezelden beri neyse o haliyle gökten indiği inanışını eleştirmişlerdir. Bu dogmaya karşı, Kitap'ın kuşkusuz semavi olduğu, ama bir yeryüzü dilinde somutlaşan Yazılar'ın ancak Vahiy sırasında Tanrı tarafından yaratılmış olabileceği cevabını verirler. Bu akımın müritleri, Kuran'ın yaratılmamış olduğunu haykıranların Hıristiyanlardaki tecessüdün (incarnation) İslami muadilini getirdiğini düşünürler: Böylelikle, Kuran'ın kelamı Tanrı'nın tecessüdü olacaktır. Ayrıca Kutsal Yazılara harfi harfine bağlı kalma yanlıları, Tanrı'nın Sözü olduğu için İsa'yı Tanrı'yla bir tutan Hıristiyanlara da şaşırtıcı derecede benzemektedir. Mutezile Tanrı'yı da dünyadan uzaklaştırmış, O'nu bilinmez anlamında askıya almış, insanı alınyazısından kurtaran ve eylemlerinin tek sorumlusu kılan bir aşkınlık içinde O'nu etkisiz hale getirmişlerdir.

Bu ilahiyat hareketi devletin resmi ideolojisi haline gelmiştir – Harun El Reşid'in oğlu ve bizzat halife olan Memun (786-833)(1) da bu ideolojiyi tebasına dayatmak istiyordu. Hilafet iktidarı, en beliğ temsilcisi İbn Hanbel (780-855 c...

Devamını görmek için bkz.

Haluk Hepkon, “İslamcı terörün kökenleri”, Radikal Kitap Eki, 15 Nisan 2005

Meddeb, İslamın Hastalığı başlıklı kitabına, 11 Eylül olaylarının ardından Ortadoğuda yapılan çeşitli sevinç gösterilerini eleştirerek başlıyor. Meddeb, bu tutumu "İnsani açıdan pornografik, siyasi açıdan da felaket bir sefillik" olarak niteliyor. 1991 yılında ABD'nin bölgeye gelmesi sayesinde yarımadadaki bütün rejimlerin ortadan kalkmaktan kurtulduklarını söyleyen Meddeb'in söz konusu tutumda en azından bir vefasızlık sezdiği anlaşılıyor.

Abdelwahab Meddeb'i bir Fransız aydını sayabiliriz. Tunus doğumlu yazar yıllardır Paris'te yaşıyor ve yazıyor. İslam üzerine çalışmalarıyla tanınan Meddeb, Paris X-Nanterre Üniversitesi'nde karşılaştırmalı edebiyat dersleri veriyor, bir yandan da France Culture radyosunda 'İslam Kültürleri' adlı programı yapıyor. Tabii ona esas ününü kazandıran başta yöneticisi olduğu Dedale gibi dergilerde yazdığı yazılar.

Meddeb, İslam kültürü içerisinde iki çizgi bulunduğunu ileri sürüyor. Birincisi Ebu Nuvas, İbn Arabi ve benzerleri tarafından temsil edilen yaşam sevgisi üzerine kurulu hazcı bir gelenektir. İkincisi ise, Meddeb tarafından bütün kötülüklerin anası olarak görülen entegrizmdir. Bu çizgi, Ahmet bin Hanbel'den İbn Temiye'ye varıyor; oradan da Mevdudi, Seyyid Kutup ve Vahhabiler yoluyla Usame bin Ladin'e ulaşıyor. Ama Meddeb bunların niçin böyle olduğunu, hangi toplumsal koşullar yüzünden ayrıştıklarını ve zaman içerisinde birinin ...

Devamını görmek için bkz.

Özdemir İnce, “İslam’ın hastalığı”, Hürriyet Pazar, 12 Haziran 2005

Abdelwahab Meddeb, Arap dünyasının “İslam ve modernite sentezi”nin en önemli bayraktarlarından biri.

Bir filozof olarak, evrensel iktidardan uzaklaşmasından dolayı bir türlü teselli bulamayan İslam’ın geçmiş uygarlık ve kültür büyüklüğünden hiç kuşku duymayan Meddeb, hastalığın köklerini altın çağ (asr-ı saadet) yorumuna bağlıyor. Buna Medine Ütopyası diyor. Yani, İslam yeniden güçlü, yeniden öncü ve yeniden egemen olmak istiyorsa, en güçlü olduğu zamana geri dönüp onu taklit etmelidir. Bu reçetenin en işlemez yanı şu: Müslümanlar asr-ı saadet zamanına geri dönebilirler, ama Müslüman olmayan dünyayı o günün “zaman ve mekânı”na nasıl geri gönderecekler?

İslamın Hastalığı Abdelwahab Meddeb’in kaleminden çıkmış çok önemli bir inceleme kitabının adı.

Abdelwahab Meddeb, 1946 yılında Tunus’ta doğdu. Paris’te edebiyat ve sanat tarihi okudu. Şair, romancı, denemeci, çevirmen. Arap ve Batı kültürlerine derinlemesine vakıf. Dedale adlı bir derginin yöneticisi. Paris X-Nanterre Üniversitesi’nde karşılaştırmalı edebiyat okutuyor ve France Culture radyosunda İslam Kültürleri başlıklı bir program yapıyor. Kısacası Arap dünyasının en önemli aydınlarından biri.

Bu Abdelwahab Meddeb François Mauriac Ödülü alan kitabında “İslam hasta mı?” diye sormuyor; hasta olduğuna karar vermiş olduğu İslam’ın hastalığını tanımlamaya, bu hastalığın nedenlerini bulmaya çalışıyor.

Kitabın birinci...

Devamını görmek için bkz.