İran İslam Cumhuriyetinde bir modernlikten söz etmek mümkün mü? Mümkünse, İran'da modern olmak ne anlama geliyor?

1979 devriminden beri İran İslam Cumhuriyetinin yarattığı polemik, İran toplumundaki gelişmelere önyargısız bir gözle bakmayı güçleştirmiştir. Aslen İranlı olup Fransa'da Ulusal Siyasal Bilimler Vakfında araştırmacı olarak çalışan Fariba Adelkhah, çoğu araştırmacının "totaliter bir devlet" olarak gördüğü İran'a kendi iç dinamikleri açısından bakmayı öneriyor. 1997 seçimleriyle iyice gözler önüne serilen gelişmeleri incelerken, ülkenin hem tarihini, hem de bugün dinsel, siyasal, iktisadi ve kişisel alanlarda yaşananları ayrıntılarıyla ele alıyor. Bir yanda kötü, gerici ve baskıcı bir rejimle öte yanda iyi, ilerleme ve özgürlüğü temsil eden sivil toplum ikiliğinin ötesine geçmek gerektiğini belirten Adelkhah, kamusal alanın birçok farklı dinsel, siyasal ve iktisadi etkinlikle yaratıldığını savunuyor. Toplumda bireyleşmenin artışı, dinsel alanın rasyonalleşmesi, ticarileşmesi ve bürokratikleşmesi üzerinden İran'ın kendine özgü modernliğini inceliyor.

Bu kitabın İran’ın Türkiye’ye ne kadar uzak, ne kadar yakın olduğu konusunda ipuçları sağladığını düşünüyoruz.

Fariba Adelkhah, "Türkçe Basıma Önsöz", s. 11-18

1997'nin Mayıs ayında solun ve reformcuların desteklediği bağımsız aday Muhammed Hatemi, kazanacağına kesin gözüyle bakılan Meclis Başkanı Natık Nuri'yi eleyerek cumhurbaşkanlığına seçildi. Bu olayın, 1979'da devrimle kurulan İslami rejimin ve daha sonraki "açılım" çizgisinin aşınmış olduğunu gösterdiği düşünülebilir. Birçok gözlemciye göre, İran'ın ya da genel olarak İslam dünyasının "post-İslamcı " (İslamcılık sonrası) döneme girdiği önermesi bu seçimle birlikte doğrulanmış oldu. Ama bu seçim sonuçları pekâlâ İslam Cumhuriyetinin "yeniden soluk alması" olarak da okunabilir.

Her şeyden önce Muhammed Hatemi'nin sistemin adamı olduğunun altını çizelim. Sürpriz zaferinin ertesinde her vesileyle onun "sivil toplumun doğrudan bir ürünü" olduğu söylendi. Doğrusu bu yorum gerçekleri pek yansıtmamaktadır. Örneğin, politik çizgisi, Çek Cumhurbaşkanı Vaclav Havel'inkinden çok farklıdır. Kuşkusuz ülkenin geniş kesiminin özgürlü...

Devamını görmek için bkz.

Müge İplikçi, “Yeni ve modern olma yolunda...”, Radikal Kitap Eki, 8 Haziran 2001

İran'da Modern Olmak'ı okuduktan sonra bizim buralarda modern olmanın birbirine ne kadar da çok benzediğini görmek mümkün. "Artık yarışmaya yer vermeyen etkinlik yoktur," görüşü, bunun sonucunda gelen maddi ödüller biraz farklı olsa da, aynı imayı barındırıyor içinde sanki: "Kurallara uymak için kuralları bilmek gerekir". (Kemal Derviş'in yeni oluşum için Fatih Terim'in işlevsel politikasına gönderme yaptığını burada anmakta yarar var.) Bu kurallarla birlikte, aslında bir tiyatro oyununu andıran, ama nedense gerçekmiş gibi duran şaşaalı bir yarışma sahnesi için yanıp yakılan bir kitle görürüz. Sonrasında araba, elektrikli aletler, takılar, vs. Hatta Mekke ve Suriye'ye bedava hac, dahası Kıbrıs'ta tatil.

Kurallara uymanın bir diğer koşulu da sporda gösterir kendini. Hakikaten, sağlam kafa sağlam vücutta bulunur ve bu işlevsel söz, içine Uzak Doğu sporları, vücut geliştirme, y...

Devamını görmek için bkz.