Yirminci yüzyılın önde gelen İngiliz filozoflarından biri olan A. J. Ayer'ın en tanınmış yapıtı olan Dil, Doğruluk ve Mantık felsefe önermelerinin yapısını ve felsefeyle deneysel bilimler arasındaki bağıntıyı inceliyor. Yüzyılın başından beri "filozof" için yeni bir kimlik, felsefe için yeni bir işlev aranıyor. Filozofun söylediklerine daha kuşkulu bir gözle bakılıyor. Bu soruna Russell ve Wittgenstein'ın geleneği üstüne kurulmuş bir olguculukla yanıt arayan Ayer, felsefenin doğasında çatışan "felsefe" okullarının bulunmasını haklı çıkaracak hiçbir şey bulunmadığını öne sürüyor; felsefenin işlevini yalnızca bilimsel önermeleri aydınlatmak olarak saptıyor.

Dil, Doğruluk ve Mantık, metafiziğe karşı ortaya koyduğu güçlü yanıt ve felsefe metinleri için alışılmamış kavgacı ve yalın diliyle bir klasik haline gelmiştir.

Vehbi Hacıkadiroğlu, Sunuş, s. 9-11

Günümüzün en ünlü İngiliz filozoflarından biri, belki de birincisi olan A. J. Ayer'ın bu ilk kitabının, onun bütün kitapları arasında en tanınmışı olduğu tartışmasız kabul edilir. Öyle ki, The Encyclopedia of Philosophy adlı büyük Amerikan felsefe ansiklopedisi, bu kitaptan söz ederken, geneldeki coşkusuz tutumunun dışına çıkmış görünmeyi göze almakta ve onu yüzyılın en etkili felsefe kitaplarından biri olarak nitelemektedir. Gerçekten kitabın, ilk satırından son satırına dek, metafiziği kesinlikle reddeden tutumundan hiç ödün vermeden, son derece etkili, duru ve açık seçik anlatımını sürdürebilmesindeki başarısının okuyucu üzerinde büyülü denebilecek bir etki yapmaması olanaksız görünüyor.

Nitekim Bryan Magge, Türkçe'ye de çevrilen Yeni Düşün Adamları adlı kitabında, Ayer'ın bu kitabından söz ederken, "Ben İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Oxford'da lisans öğrencisiyken, hiç felsefe dersi almayan pek çok insan bu öğretinin oldukça etkisinde kalmış gibiydiler. Bunlara herhangi bir konuda –felsefeyle hiç ilgisi olmayan– herhangi bir şey söylemeye kalktığınızda, 'Bu önermeyi nasıl doğrulayabilirsiniz?' ya da 'Bu soruya ne tür bir yanıt bekliyorsunuz?' gibi sorularla sizi sıkıştırırlardı," diyerek, kitabın, özellikle gençler arasında ne denli yaygın bir ünü bulunduğunu açıkça belirtmektedir. Kitabın değerini göstermek bakımından, basıldığı günlerin yaşlı felsefecilerinde uyandırdığı kızgınlığın da, gençlerin hayranl...

Devamını görmek için bkz.

"Metafiziğin Elenmesi", s. 17-32

Filozofların geleneksel tartışmaları, büyük bölümüyle, verimsiz olduğu ölçüde gereksizdir. Bunlara bir son vermenin en sağlam yolu, felsefi araştırmanın amaç ve yönteminin ne olması gerektiğini açıkça saptamaktır. Bu, hiç de, felsefe tarihine bakılıp da sanıldığı kadar zor bir iş değildir. Çünkü bilimin yanıtlamayı felsefeye bıraktığı sorular varsa, bu yanıtların bulunmasını sağlayacak, doğrudan bir eleme (elimination) yolunun bulunması gerekir.

İşe, felsefenin bize bilim ve sağduyu dünyasını aşan bir gerçeğin bilgisini sağladığı biçimindeki metafizik savı eleştirerek başlayabilirim. Daha sonra, metafiziği tanımlayıp onun varoluşunu (existence) açıklayınca, bir aşkın gerçeğe inanmadan bir metafizikçi olunabileceğini anlayacağız; çünkü, birçok metafizik söyleyimlerin (utterances), bu konuda yanılgıya düşenlerin deney sınırlarının ötesine geçmek için gösterdikleri bilinçli bir istekten çok, mantıksal yanılgıların etkisiyle ortaya çıktığını göreceğiz. Fakat tartışmamızın başlangıç noktası olarak, bir aşkın gerçeğin olabilirliğine inananların durumunu ele almak uygun olacak. Onları çürütmek için kullanacağımız kanıtlamaların, daha sonra, metafiziğin tümüne uygulanabileceği görülecek.

Görüngüsel (phenomenal) dünyayı aşan bir gerçek üzerine bilgisi olduğunu savunan bir metafizikçiyi eleştirmenin yollarından biri, önermelerinin hangi öncüllerden çıkarıldığını sormaktır. Herkes gibi onun da, duyuların gerçeğinden yola çıkması gerek...

Devamını görmek için bkz.