İlyas Tunç, yirminci yüzyılda dünyanın dört bir yanında siyasi, etnik ya da dinsel nedenlerle işlenmiş cinayet, katliam veya kırımlara odaklanıyor. Bir kısmını hiç bilmediğimiz, bir kısmını unuttuğumuz bu olayları dikkatli bir dille anlatan Tunç özellikle devletlerin ya da devlet gibi davranmak isteyen hareketlerin karanlık tarihine ışık tutuyor. Yakın geçmişte de olsa geride kaldığını düşünmeye meylettiğimiz bu tür örgütlü şiddet eylemlerinin yaşadığımız dünyayı şekillendirmekte rolü olduğuna şüphe yok.

Ne çok gelecek, ne az zaman bizi bir kez daha, uygarlığın içinde saklı duran barbarlığı ve ona karşı koyma gücümüzü düşünmeye çağırıyor. Yüzleşmek pişmanlık duymayı, pişmanlık duymak ise söz konusu kötülükleri bir daha yapmamayı sağlayabilir. Kitabın diri tutmak istediği bu umuda, bölgesel savaşların sürdüğü, küresel bir savaş tehdidini hissettiğimiz şu yirmi birinci yüzyılda çok ihtiyacımız var.

Önsöz, Yaralarımızı İyileştirmek, s. 7-8

“Yaşamayı seviyorum!”

Böyle söylüyor Amazon Ormanları’nda şifalı otlar toplayan bir Cinta Larga yerlisi. Amazon Ormanları’ndan Namibya Çölü’ne, Namibya Çölü’nden Amritsar kentine varıncaya kadar herkesin yaşamayı sevdiği bir dünyada ölmek de maalesef bir gerçeklik. Ölümün doğal bir biçimde gerçekleşmesi ya da yaşama sevinci kalmamış bir insanın bu doğal gerçekleşmeyi beklemeksizin kendi canına kendi iradesiyle kıyması karşısında yapılacak bir şey yok. Ancak, insanların birbirlerinin canına kıymasına gelince, orada durup düşünmek zorundayız.

İster bir tek kişiye ister bütün topluma yönelik olsun, hiçbir öldürme eylemi, geçerli hiçbir gerekçeye dayanmaz.

Elinizdeki kitap savunmasız insanlara yapılan katliamlara ilişkindir. Metinler boyunca nasıl bir ruh haline gireceğinizi kestiremiyorum. 20. yüzyılla sınırladığım bu trajedileri yazarken benim nasıl bir ruh haline girdiğimi belki tahmin edersiniz. Yaşamayı seven o Cinta Larga yerlisinin şifalı otlardan birini tam koparacağı anda helikopterden atılan bir dinamit lokumuyla yere yüzükoyun kapaklandığını, ırkçı Hitler faşizmine deneysel bir araç olsun diye Namibya Çölü’ nden Auschwitz’e kafataslarından bir yol döşendiğini, Rowlatt Yasalarını protesto etmek üzere Amritsar kentinde toplanan binlerce insanın İngiliz sömürge ordusu tarafından Müslüman, Hindu, Sih ayrımı gözetilmeksizin yaylım ateşine tutulduğunu ve daha nice kötü şeyleri...

Devamını görmek için bkz.

Zeynep Güven, "Trajedilerle umudu yeşertmek", Gazete Duvar, 27 Şubat 2025

Ne çok gelecek, ne az zaman kitabının adındaki şiirselliği yakaladıysanız edebiyata dair sezgileriniz kuvvetli olmalı. Melih Cevdet Anday’ın ‘Yağmurun Altında’ şiirinde geçen dizeler kitaba adından çok daha fazlasını vermiş.

“Bu şiir 20. yüzyıl tarihini, acısıyla sevinciyle, umuduyla umutsuzluğuyla, mitolojisiyle ütopyasıyla özetleyen harika bir şiir” diyor yazar İlyas Tunç, “Bu şiir, kitabımın esin kaynağı ve metinlerin leitmotivi.”

Melih Cevdet’ten 41 sene sonra doğmuş olsa da Tunç’un da 20. yüzyılla sağlam bir ilişkisi var. Gazi Eğitim Enstitüsü İngilizce Bölümü’nü bitirdikten sonra çeşitli eğitim kurumlarında çalışarak, Afrika şiirinde yoğunlaşan şiir çevirileri yaparak, Nijerya ve Güney Afrika şiir antolojilerini çıkararak, roman ve deneme yazarak çağına tanıklık etmiş. Geçen ay Metis Yayınları’nda çıkan Ne çok gelecek, ne az zaman bu tanıklığın ürünü.

Melih Cevdet’in koca bir yüzyılı bir şiire sığdırdığı gibi o da geçen yüzyılda yaşanan 170 katliamı 240 sayfaya sığdırmış. Kitabın alt başlığının belirttiği gibi ‘Yirminci Yüzyıl Trajedileri’ni anlatmış.

Geniş kaynakçasına bakıp kitabın araştırma-inceleme türünde yazıldığı sanılmasın. Sinop’ta yaşayan İlyas Tunç, sorularımıza yazılı olarak verdiği yanıtlarda sadece tarihi belgelerden, gazete kupürlerinden, tanık ifadelerinden değil aynı zamanda yazmak istediği katliama ilişkin, rom...

Devamını görmek için bkz.

Sibel Özbudun, "Kötü günler geride kaldı, önümüzde daha kötüleri var...", rojnameyanewroz3.com, 3 Nisan 2025

“yaşamak ne güzel şey

TARANTA-BABU

yaşamak ne güzel şey…

YAŞAMAK…

Ne acayip iştir ki

bu ne menem gidiştir ki TARANTA-BABU

bugün / “bu inanılmayacak kadar güzel”

bu anlatılamayacak kadar sevinçli şey:

böyle zor/ bu kadar /dar

böyle kanlı

bu denli kepaze.. [1]

20. yüzyılı nasıl bilirdiniz? Ya da, 20. yüzyılın bir güncesini çıkartmak isteseniz, neleri sıralardınız? Buluşlar? Teknolojik gelişmeler? Siyasal olaylar? Ünlülerin doğum günleri? Sosyal mücadeleler? Savaşlar?

Yaklaştınız… Ama İlyas Tunç daha çarpıcı bir döküm yapmış. Yıl be yıl 20. yüzyıl boyunca gerçekleşen soykırımları, katliamları sıralamış. Çoğumuzun aklına sadece ikisi, Ermeni ve Yahudi soykırımı, ya da Halepçe’yi de katarsak üçü gelirken, yüzlerce katliamın, yüzlerce soykırımın yüzyıl boyunca nasıl peşpeşe dizildiğini, insani öykülerle izliyorsunuz kitabın sayfalarında dolaşırken [2]… Çoğunlukla yaşayanların tanıklıklarıyla; daha ilk satırlardan itibaren:

* “Bize zorla kauçuk toplatmak için köyümüze geldiler. Kaçarken sırtımdan bir kurşun yedim. İzleri hâlâ belli. Ölü taklidi yaptım. Askerlerden biri palayla elimi kesti ve gitti. Başka kesik eller de taşıyordu. Aynı gün annemle babamı da öldürdüler. Onların da ellerini kestiler, biliyorum.” ...

Devamını görmek için bkz.

Mertcan Karacan, "Utanmak Yine Bize...", edebiyatburada.com, 4 Mart 2025

“Bir tür hizmet” mi demeli, yoksa “bir utanç tablosunun yüzlerimize vurumu” mu? Birbirinden değerli eserlerinden sonra şimdi de böylesi bir kitapla selamlıyor biz okurlarını, sevgili hocam İlyas Tunç. En az adı kadar ilginç ve yine bir o kadar ilgi çekici olan, Ne çok gelecek ne az zaman’ıyla…

Bir kitaptan söz ederken kendimi ilk defa “Bir tür hizmet!” diye ünlemek zorunda hissediyorum çünkü bu kitabında, sevgili Tunç, 20. yüzyılın katliamlarıyla ilgili olup toplu iğneler gibi dağınık duran bilgilerin arasına âdeta bir mıktanıs olup düşüvermiş ve böylece ortaya binlerce ansiklopedi gücünde bir eser çıkarmış. Üstelik bunu gelişigüzel bir şekilde yahut yeni tabirle “kopyala-yapıştır” usulü bir derleme yöntemiyle değil, her bir katliamı kendi havsalasında yeniden damıtıp kendi sözcükleriyle yeniden yazarak yapmış. Sanki onların bir ilgilisi, bir araştırmacısı, bir okuru değilmiş de, tanığı hatta yaşayanıymış gibi… O denli hissederek, o denli içinden sanki...

Elbette ki işin bu kısmı benim öznel yargım ama kitabın “bir utanç tablosunun yüzlerimize vurumu” olduğu kocaman bir gerçek aslında! Nitekim bunu sevgili Tunç da hiç sakınmadan dile getiriyor ve dünya tarihinin geçtiğimiz şu son yüzyılında yaşanan tüm katliamları neredeyse eksiksiz bir biçimde ele aldığı son kitabının daha “Önsöz”ünden şu cümleyle karşılıyor biz okurlarını: “Sosyoekonomik temelli bu kötü şe...

Devamını görmek için bkz.

Ali Bulunmaz, "Uygarlığa dâhil olan barbarlık", Bianet, 31 Mart 2025

Uygarlık; ilerleme, refah ve gelişme fikirleriyle birlikte katliamları, soykırımları ve cinayetleri de beraberinde getirdi. İmparatorluklar ve devletlerin keşif adı altındaki sömürgecilik faaliyetleri, sanayileşme ve politik gerilimler hep cinayet nüvesi barındırıyordu.

Nietzsche’nin, “Tanrı öldü” ifadesiyle özetlediği durum, yeni bir eşiğin aşıldığını gösteriyordu; ardından yirminci yüzyılda cinayetler, soykırımlar ve katliamlar sistematikleştirildi. İki topyekûn savaş ve vekâlet çatışmaları ise her şeyin tuzu biberi oldu.

Albert Camus, “ne celladım ne de kurban” derken gerek açıktan gerek sütre gerisinde gerçekleştirilen cinayetlere ve katliamlara karşı ses yükseltiyordu. Başka bir deyişle uygarlığın içinde gizlenen, ona dâhil olan barbarlığı eleştirip bir tavır ortaya koyuyordu.

Celladın da kurbanın da hayli fazla olduğu yirminci yüzyıl, cinayet işlemenin, soykırımlara ve katliamlara girişmenin, “her şey yapılabilir” düsturu etrafında şekillenen şiddet kültürünün boy attığı bir zaman dilimiydi. Bunlardan bazıları hep hatırlandı, bazıları hemen unutuldu, bazılarıysa görmezden gelindi. İlyas Tunç, Ne çok gelecek ne az zaman’da yirminci yüzyıldaki cinayetleri, katliam ve soykırımları görmeye çağırıyor hepimizi. Başka bir deyişle topyekûn bir hatırlamayı önererek yaşananları düşünmenin ve bunlara karşı çıkmanın önemini vurguluyor, benzerlerinin bir daha ...

Devamını görmek için bkz.