Tarihin herhangi bir döneminde “yamyam” insan toplulukları var mıydı? Tekeşlilik ve babalık nasıl doğdu? İnsanın alametifarikası olan büyük beyin ve iki ayak üstünde yürüme bize nelere mal oldu? Ete olan düşkünlüğümüz nasıl ortaya çıktı? Farklı bölgelerdeki insanların ten renkleri neden ve nasıl farklılaştı? Uzun ömürlü büyükanneler insan toplumuna neler kattı? Neandertallerle aramızda nasıl bir ilişki vardı? Medeniyetin gelişmesiyle birlikte tıp ve teknolojideki ilerlemeler evrim sürecimizi nasıl etkiledi?

Koreli paleoantropolog Sang-Hee Lee, okurla sohbet havasında kaleme aldığı yazılardan oluşan bu kitapta insanın evrimiyle ilgili kilit sorulara aydınlatıcı cevaplar sunuyor.

“Bu kitaptaki yirmi iki hikâye sınıfta öğrencilerle girdiğim diyaloglardan ve doğrudan veya dolaylı olarak yaşadığım anlardan esinlenilerek yazıldı. Hikâyeler eğlenceli ve ilgi çekici olduğunu umduğum bir şekilde, makale formatında kaleme alındı. Bu konuları paleoantropoloji hakkında hiç bilgisi olmayanların da anlayabilecekleri şekilde açıklamaya çalıştım. İnsanlığın kökenlerinin izini süren bu heyecan verici yolculukta bana eşlik etmeye davet ediyorum sizi.”

Biz Etseverler, s. 62-64

Afrika’da bir yerlerde dört-beş yaşlarında bir çocuğun var gücüyle (hatta aslanları bile geride bırakarak) ceylanların peşinden koştuğunu hayal ediyorum. Böyle bir şey mümkün mü? Elbette hayır. Ama insansılar et için düşündüğümüz gibi avlandılarsa, evrim hikâyemizde bu senaryoya yer vermek zorundayız. Zira ilk insansıların boyu ancak okul öncesi çağdaki bir çocuğun boyu kadardı ve avcılık becerileri pek gelişmemişti.

Fakat insanların et yemeyi sevdikleri de bir gerçek. Et yemek bir beceri olarak kabul edilseydi, bu beceride usta olduğumuz söylenebilirdi. Bu beceri insan evriminin ortalarında, 2,3 milyon yıl kadar önce Homo cinsinin ortaya çıkışıyla birlikte belirmeye başladı. Ne var ki, eti (daha doğrusu hayvansal yağı ve proteini) elde etmeye başlamamız zannettiğimiz gibi avcılıkla olmadı. Bir mağara adamının elinde mızrak veya taş baltayla avının peşinden koştuğu karikatürvari bir görüntü canlanıyor gözümüzde, ama bu tür kovalamacalar evrim tarihimizde epey bir zaman sonra mümkün oldu. Mızrak ancak son 30.000 yılda ortaya çıktı; taş el baltaları ise 2,5 milyon yıl kadar önce. Peki eti bu kadar çok seviyorsak, bu düşkünlük ne zaman başladı? Bu soruyu cevaplamaya çalışmadan önce, bu kadar eti nasıl sindirebiliyoruz ona bir bakalım.

Eski tat tomurcukları olan yeni bir primat

İnsanlar primattır. İlk primat atalarımız 80 ila 65 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Ağaç tepelerinde yaşa...

Devamını görmek için bkz.

Irmak Gültekin, "Türlü Halleriyle İnsan", bilimvegelecek.com.tr, 1 Kasım 2021

İlk atalarımızdan bu yana insanın başına neler gelmiş ve başına gelenler onu nasıl bir insan olma haline evriltmiş, benzer bir merakı hissedebilenler için müthiş bir soru. Merak ettikçe, sorular çoğalıyor. İnsansı atalarımız kimlerdi? Ne yer, ne içerlerdi? İki ayak üstünde durmak türümüz için ne anlama geldi? Neandertaller kimdi ve bizimle akrabalıkları nasıldı? İnsanın hikayesinde yamyamlık gerçekten var mıydı? Tekeşlilik nasıl ortaya çıktı? Et yemeye nasıl başladık? Bunlar gibi yirmi iki sorunun cevabını, Koreli paleoantropolog Sang-Hee Lee’nin İnsan Türleriyle Yakın Temas: Bir Paleoantropoloğun Evrim Halindeki İnsana Dair İncelemeleri kitabında bulmak mümkün.

Kitabı okumak, Sang-Hee Lee’nin toplamda yirmi iki haftadan oluşan ve her hafta insanın evrimine dair farklı bir konunun tartışıldığı bir paleoantropoloji dersini takip etmek gibi. Bölümdeki en eğlenceli seçmeli dersleri veren ve ders kayıtlarında kotası anında dolan o hoca, galiba Sang-Hee Lee. Ben bu yazıda müstakbel okuyucularının kitapla tanışması için kitabı tanıtırken benim en çok ilgimi çeken bölümlerle ilgili yazacağım. Benim ilgimi çeken bölümler olur da ilginizi çekmezse, kalanlara şans vermeye yine de değer.

Et Yiyebilen İnsan

Bu sıralar sosyal medyada dünyanın en büyük ve ünlü fast-food zincirlerinin “vegan burger” reklamlarını görüyoruz. Tadı aynı et gi...

Devamını görmek için bkz.