Betonun giderek yeşili yuttuğu günümüzde bile her daim bitkilerle iç içeyiz: Evlerimizi, balkonlarımızı onlarla süslüyor, sokaklarda yanlarından geçiyor, parklarda onları seyre dalıyoruz. Peki ama bitkilerin nasıl bir dünyası olduğunu hiç düşünüyor muyuz?

Bu kitapta biyolog Daniel Chamovitz bitkilerin dünyayı nasıl deneyimlediklerini inceliyor. Charles Darwin ve çağdaşlarından günümüz biliminsanlarına kadar birçok yaratıcı zihnin tasarladığı deneyler ışığında, bitkilerin görme, koklama, duyma, dokunma duyuları aracılığıyla neleri “bildiklerini” anlatıyor. Çeşitli kimyasallar sayesinde nasıl birbirleriyle “haberleştiklerini”, aşağıyla yukarıyı nasıl ayırt ettiklerini, dokunmaya nasıl tepki verdiklerini, neler “hatırladıklarını” ve çevrelerinin nasıl “farkında olduklarını” açıklıyor. Böylece bitkilerin pek az bildiğimiz zengin dünyasını tanımamıza ve dünyaya onların “gözlerinden bakmamıza” imkân tanıyor.

“Bundan sonra parkta yürüyüşe çıktığınızda durup kendinize sorun,” diyor Chamovitz. “Çimenlerin arasındaki karahindiba ne görüyor? Otlar hangi kokuları alıyor? Meşenin yapraklarına dokunun, ileride ona dokunulduğunu hatırlayacağını bilerek. Ama sizi hatırlamayacaktır. Sizse o ağacı hatırlayacak ve anısını her daim hafızanızda yaşatacaksınız.”

Önsöz, s. 11-15

Bitki ve insan duyuları arasındaki benzerlikler konusuna, 1990’larda doktoram sonrasında Yale Üniversitesi’nde genç bir öğretim görevlisi olarak çalıştığım sıralarda ilgi duymaya başladım. Yalnızca bitkilere özgü olan ve insan biyolojisiyle bağlantılı olmayan bir biyolojik süreç üzerinde çalışmak amacındaydım (bu amacı ailemdeki altı tıp doktoruna tepki olarak seçmiştim belki de). Böylece bitkilerin gelişimlerini düzenlemek için ışıktan nasıl yararlandıkları sorusuna yöneldim. Araştırmamda [1] bir bitkinin aydınlık ortamda mı yoksa karanlık ortamda mı olduğunu belirlemesinde gerekli olan kendine özgü bir gen grubu keşfettim. Daha sonra, büyük bir şaşkınlıkla ve planlarımın tam aksine bu gen grubunun aynı zamanda insan DNA’sının da bir parçası olduğunu keşfettim. [2] Bu sonuç, “bitkilere özgü” görünen bu genlerin insanlarda ne işe yaradığı yolundaki bariz soruyu gündeme getirdi. Aradan geçen yılların ve birçok araşt...

Devamını görmek için bkz.

Emek Erez, "Dünyaya Bitkilerin Gözünden Bakınca", edebiyathaber.net, 17 Eylül 2018

İnsan türü doğaya ve kendi varlığına uzaklaştıkça etrafındaki diğer türlerle de arasına mesafe koyuyor. Veya da başka türleri sadece kendi varlığını devam ettirme açısından değerlendirip, onlarla ilişkisini faydacı bir anlayış üzerine kuruyor. Oysa doğadaki diğer canlılarla ortak bir yaşamı paylaşıyoruz. Farkına varmadan yanından geçip gittiğimiz bir bitki de insan gibi dünyada “var kalma” çabası veriyor. Nesne gibi algıladığımız pek çok varlık yaşıyor, kendi varlığını korumak için çeşitli fonksiyonlar geliştiriyor. Tepki veriyor, yönünü güneşe dönüyor, iklim değişimini hissediyor.Onların varlıklarını duymuyoruz, çoğu zaman bir süs objesi olarak değerlendirdiğimiz, nesneleştirdiğimiz; saksıdaki fesleğenin, parktaki çimenin, bahçedeki gül fidesinin, balkondaki petunyanında bir yaşam sürdüğünü unutuyoruz.

Daniel Chamovitz’in Bitkilerin Bildikleri: Dünyaya Bitkilerin Gözün...

Devamını görmek için bkz.

Batuhan Saç, "Yeryüzünün Yeşil Bulutları: Ağaçlar (I)", Bilim ve Gelecek, Kasım 2018

"Ağaçların kararı bol su ister, onlar en son katılır büyük savaşa"

İskender Savaşır

Hikâye Apollon’un Daphne’yi görmesiyle başlar. Ancak birkaç adım öncesinde Daphne, kendisini tanrılara adayarak sonsuza kadar kimseyle birlikte olmadan yaşayacağına yemin etmiştir. Erkeklerden nefret mi ediyordu, neden böyle bir karar vermişti, bilinmez. Apollon ormanda dolaşmayı seven güzeller güzeli Daphne’yi Thessalia'da dolaşırken görür ve tutulur, âşık olur. Peneus ırmağı kenarında ona rastladığında Daphne’den aşkına karşılık vermesini ister. Ancak ne yaptıysa, ne söylediyse Daphne Apollon’u istemez, ondan kaçar. Hikâyenin çoğu versiyonunda Eros ikisine de farklı oklar atmıştır ve bu iki ok zıt kutupludur [1] (Hepoğlu & İnce, 2017). Yani Eros, sapkın bir aşık yaratırken tam zıttını da Daphne’nin aşkı reddeden varlığıyla bütünleştirmiştir. Daphne kaçar, ama...

Devamını görmek için bkz.

Batuhan Sarıcan, "Dünyaya Bitkilerin Gözüyle Bakmak", herkesebilimteknoloji.com, 30 Kasım 2018

Masanızda duran bir çiçek veya ormanda yürürken yanından geçtiğiniz ağaçlar zeki olabilir mi? Tartışmalar sürüyor. Daniel Chamovitz ise Bitkilerin Bildikleri isimli kitabıyla bitkilerle ilgili tartışmalara farklı bir açıdan bakıyor ve bitkilerin algıları üzerine zihin açıcı bir okuma sunuyor.

Böcek yiyen bitki olarak da tanınan Venüs sinek kapanı (Dionaea muscipula) ve bitkilerin arılarla kurduğu polen ilişkisi bizi her zaman şaşırtmıştır. Bitkilerin nasıl olup da bu davranışları sergiledikleri ve nesilden nesile aktardıkları, her daim içgüdü ile açıklanıyor. Ancak durum sanıldığı kadar basit olmayabilir.

Bitki biyoloğu Jean-Baptiste Lamarck (1744-1829), evrimin edinilmiş özelliklerinin “kalıtım yoluyla” sonraki nesillere aktarıldığını düşünüyordu. Bu fenomen, bitkinin hiç de öyle sanıldığı gibi “bilinçsiz” olmadığını, daha da ileriye gidersek öğ...

Devamını görmek için bkz.