Kalkınma incelemeleri alanında çalışanlar son yıllarda, postkolonyal dünyadaki nüfusun kayda değer bir bölümünün sermaye mantığının yönettiği “modern ve dinamik ekonomi”nin dışında kaldığına dikkat çekiyor. Toplum dışına itilmiş insanlar, bu “artı insanlık”, sermaye dünyasının yanı başındaki enformel sektörde hayatta kalmaya çalışıyorlar. Dışlama ve marjinalleştirme olgusuna, neoliberalizm bağlamından da önce, postkolonyalizm bağlamında dikkat çekilmiştir. Gelgelelim, şaşırtıcı bir biçimde, bu olguyu teorik olarak postkolonyal kapitalist formasyonun siyasal iktisadıyla ilişkili biçimde ele almak için çaba gösterilmemiştir.

Sanyal’ın kitabı işte tam da böyle bir girişimin ürünü; postkolonyal dünyada kapitalist kalkınmayı kökten farklı bir biçimde düşünmeye çağırıyor bizi. Dışlama ve marjinalleştirmeyi kapitalizmin gelişiminin ayrılmaz bir parçası olarak öne çıkarıyor. Bilindiği üzere liberal, hatta Marksist teoriler, kapitalist azgelişmişliği sermayenin ekonomiyi kendi suretinde kökten dönüştürememesinin bir örneği olarak ele alırlar. Kapitalist Kalkınmayı Yeniden Düşünmek ise bu deneyimi tarihselci geçiş anlatısından kurtarmaya girişiyor; postkolonyalizm bağlamında azgelişmişliği kavramlaştırırken, bunun kapitalist kalkınmanın içinden kaynaklandığını öne sürüyor.

Partha Chatterjee’nin dediği gibi “önemli ve özgün bir teorik atılım” bu: Sanyal’ın argümanları yalnızca Hindistan gibi ülkelerde olup bitenlerle değil, modern dünyanın “kapitalizm” dediğimiz o her şeyi kuşatan niteliğinin anlaşılmasıyla da çok yakından ilgili.

Sunuş, s.13-18

Bu satırları yazarken boğazım düğümleniyor. Kalyan Sanyal neredeyse kırk yıldır en yakın dostlarımdan ve entelektüel meslektaşlarımdan biriydi. Siyasetten sinemaya, şiirden siyasal iktisada kadar dünyadaki hemen her şey hakkında muhabbet edip tartışmışlığımız var. Tuttuğumuz futbol takımının gidişatını birlikte takip ettik, Marx ve Hegel okuma gruplarının haftalık toplantılarına hiç aksatmadan birlikte katıldık, siyasi gösterilerde birlikte yürüdük ve Kalküta Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde birkaç yıl birlikte çalıştık. Jilet gibi keskin zekâsı ve gemlenmez nüktedanlığı, Kalyan’la beraber geçirdiğim her ânı renklendirdi. Son birkaç aydır, kanser yüzünden onu bu kadar zamansız kaybettiğimizden beri, kim bilir kaç kere okuduğum bir haber veya makale hakkında ne düşündüğünü sormak için elim gayriihtiyari telefona gitmiştir. Hem zihin açıcı hem de eğlenceli cevaplar verirdi kesin.

Kalyan Sanyal iktisatçı olarak, uluslararası ticaret teoriler...

Devamını görmek için bkz.