İşaret eden bir parmağın ne kadar çok anlama gelebileceğini düşünün: Sizi bir tehlike konusunda uyarabilir, şaşırtıcı ya da komik bir şey gösterebilir, bilmek isteyebileceğiniz bir bilgi verebilir. İşareti yapan kişiyle birbirinizi ne kadar iyi tanıyorsanız, iletilen anlam o kadar incelikli olacaktır. Küçücük bir işarette bunca anlam saklı olabiliyorsa, insanların gerek sistemli diller gerekse çeşitli jest ve hareketlerle gerçekleştirdiği iletişimin mekanizması baş döndürücü olsa gerek.

İnsan iletişiminin evrimsel kökenlerini konu alan bu kitapta, gelişim psikolojisinin önde gelen isimlerinden Michael Tomasello bize tam da bunu gösteriyor. Temel savı, insan iletişiminin işbirliğine dayalı olarak geliştiği yönünde: Evrimin bir noktasında atalarımız gündelik faaliyetlerinde işbirliği yapmaya başladılar, bu da onları bilgi (ve hatta niyet) paylaşımına, yani daha ayrıntılı bir iletişime sevk etti. İşaret ve hareketlerle başlayan bu iletişim zamanla gelişerek sistemli dilleri ortaya çıkardı. Tomasello bu savlarını desteklemek için titizlikle tasarlanmış ve çoğunu kendi ekibiyle birlikte yürüttüğü yaratıcı deneylerden faydalanıyor. Primatlar ve küçük yaştaki çocuklarla yapılan bu deneyler, kendi türümüzün en genç üyeleri ile en yakın hayvan akrabalarımızın iletişim biçimleri arasındaki fark ve benzerlikleri çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor.

İnsan hayatının ve kültürünün canalıcı bir yönüne ışık tutan bu kitabı, bilimsel düşüncenin inceliklerinden keyif alan bütün okurlarımıza tavsiye ediyoruz.

Altyapıya Odaklanmak, s. 15-17

Anlam dediğimiz şey jestlerin ilkel diliyle bağlantılı olmalı.

Wittgenstein, The Big Typescript

Bir hayvanat bahçesinde herhangi bir hayvanın kafesinin önüne gidin ve ona basit bir şey söylemeye çalışın. Bir aslana, kaplana veya ayıya “şu şekilde” dönmesini elleriniz veya vücudunuzla ifade ederek belirtin ve bu hareket sonunda lezzetli bir yiyecek vereceğinizi o yiyeceği göstererek anlatmaya çalışın. Ya da durmasını istediğiniz yeri veya gizlenmiş yiyeceğin olduğu yeri işaret ederek gösterin. Veya çalıların arasında korkunç bir yırtıcının gizlendiğini hem orayı işaret ederek hem de yırtıcı hayvanın hareketlerini taklit ederek ona anlatmaya çalışın. Anlamayacaktır. Mesele hayvanların ilgilenmemeleri veya motive olmamaları ya da kendilerince zeki olmamaları değildir; hayvanlara, sözsüz olarak bile, bir şey anlatıp sizi anlamalarını bekleyemezsiniz.

İnsanlarsa bu tür işaret ve taklit gibi hareketleri s...

Devamını görmek için bkz.

Tolga Yıldız, "Yapay zekâ, şempanze ve insan iletişimlerinin kökenleri ve dil", Bilim ve Gelecek, Kasım 2017

Geçtiğimiz ay şöyle bir haber düşmüştü gündeme: “Facebook mühendisleri, üzerinde çalıştıkları yapay zekânın fişini çekti.” Olayı böyle duyunca sizin de gözünüzün önünde ister istemez bir Terminatör sahnesi canlanıvermedi mi? Haberin detaylarında birkaç yapay zekânın yeni bir dil icat ederek kendi aralarında konuşmaya başlamaları üzerine mühendislerin böyle bir karar aldıklarını okuyoruz. Bu da az şey değil. Yeni bir dil icat edebilmeleri bir yana, bu dili kullanarak arkamızdan bir şeyler çeviriyor gibi görünmeleri olaya ürkütücü bir bilimkurgu havası vermiyor mu?

Tabi ki benzer birçok olayda olduğu gibi bu olayın aslı da bize göründüğü gibi değil. Facebook’un üzerinde çalıştığı yapay zekâ, “chatbot” denen bir iletişim yazılımı. Şu birçok web sitesinin iletişim sayfasında karşımıza çıkan ve 7/24 asistanlık hizmeti veren yazılımcıklar. Hani “siz gerç...

Devamını görmek için bkz.